مقدمه ای بر منظومه ی طنز «سَتـّار و سَرکار» اشکبوس اسرارپوش

سید مومن منفرد Seyed Momen Monfared

سید مومن منفرد

علی (اشکبوس) اسرارپوش در سال ۱۳۳۵ در بازار جمعه شاندرمن متولد شد. خودش می گوید: در اول ابتدایی مسجدی و اولین نوحه خوان مسجد شاندرمن بودم و در ماه محرم به تعزیه خوانی می پرداختم. در اوان کودکی مؤذن مسجد بودم و  تابستان که هیچ کس در بازار شاندرمن نبود و کسی جرئت عبور از کنار قبرستان و مسجد را نداشت، بدون توجه به این مسائل به مسجد رفته و اذان می گفتم و نماز می خواندم. جایگاه خوبی در دیدگاه مردم پیدا نموده بودم و به این ترتیب شخصیت من شکل گرفت.

     ایشان پس از تحصیل در شهر خود، شاندرمن، به استخدام ارتش درآمد و دست سرنوشت او را به شهرهای دوردست فرستاد. دوری از وطن و غربت، مسائل شغلی و گرفتاری های خاص آن موجب شد تا تراوشات فکری خود را با زبان شعر بیان نماید. اولین اشعار خود را در سال۱۳۵۱ به زبان تالشی و در سال ۱۳۵۳ به زبان فارسی سروده است. با مطبوعات نیز همکاری داشته و چند سال مفسر سیاسی روزنامه ی کیهان بوده است. علاوه بر شعر، در کارهای نمایشی، مقاله نویسی و… نیز فعالیت نموده و در موارد متعددی مقام نخست را در این زمینه ها کسب کرده است. بین سال های ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۲ در انجمن شعر و ادب خرم آباد، فعالیت چشمگیری داشته که حاصل تلاش ایشان و دوستانش موجبات پیشرفت فرهنگی و اجتماعی هر چه بیشتر استان لرستان را فراهم ساخت. در اواسط دهه ی هفتاد به موطن خود، شاندرمن، برگشت و از ارکان اصلی انجمن شعر و ادب ماسال و از افراد تأثیرگذار در تشکیل انجمن شعر و ادب شاندرمن گردید. به علاو زمینه ساز و مجری دو همایش بزرگ «شب شاعران تالش» در شاندرمن شد.

     وی به زبان های تالشی، گیلکی، تاتی و فارسی شعر می سراید و طنز پرداز بسیار ماهری است که با زبان نیشدار و شوخ طبعی خود مشکلات جامعه را بیان می کند. یکی از نوارهای کاستی که در اوایل دهه ی ۷۰  با عنوان «ستار و سرکار» از ایشان پخش شده بود، هنـوز وِرد زبان هاست و علاقمندان و هنردوستان منتظر انتشار آثار دیگری از ایشان هستند؛ آثاری  که عمدتاً آماده ی چاپ و نشرند. ناگفته نماند که آقای اسرارپوش در زمینه ی موسیقی، به خصوص نواختن ساز سنتور، نیز متبحر است.۱

درباره منظومه ی «ستار و سرکار»:

     استاد در این منظومه ی طنز، با زبانی شیرین و زیبا، زندگی تالشان را در بیش از ۵۰ سال پیش در منطقه ی شاندرمن به تصویر کشیده است. چنان که اشاره شد، این منظومه در اواسط دهه ی هفتاد به صورت کاست به بازار آمد. به نظر نگارنده نیاز است منظومه ی « ستار و سرکار» استاد اسرارپوش، منظومه ی «خندیله پِشت» زنده یاد استاد فرامرز مسرور ماسالی و منظومه ی «شالَه را» استاد علی عبدلی نیز به مانند منظومه ی «فَقره بَندَلی» استاد مسعود شهبازلی و منظومه ی «خس و خَسار» استاد ابراهیم خادمی ارده، از دید جامعه شناسی بررسی و تحلیل شود؛ چیزی که از عهده ی نگارنده خارج است. امید آن می رود که  مدرسان دانشگاهی چون دکتر حسین محمدپرست به این موضوع مهم بپردازند؛ چرا که امری ضروری و بسیار مهم است و به این مجموعه ها اعتبار علمی و هنری بیشتری می بخشد.

برخی از برجسته ترین ویژگی های منظومه:

     ۱ـ به تصویر کشیدن «سه موضوع» با زبان طنز و با مهارت بسیار بالا.

     ۲ـ استفاده از سه زبان تاتی، تالشی(تالشی شاندرمنی) و فارسی. در واقع حُسن کار استاد در این است که به زبان حال مردم شعر می سراید و کلمات را طوری در شعر به کار می برد که خواننده به راحتی می تواند آن دوران و آن موضوع را در ذهن خود تداعی و مجسم نماید و با آن رابطه ای قوی برقرار کند.

     ۳ـ استفاده از ضرب المثل های اصیل زبان تالشی در طنز. مثل: «فلانی زیندانی را صَلا سَری بَندَه ». یعنی: فلانی برای زندان رفتن منتظر دعوت می باشد. یا: «فلانی هنتَه آبَه ایزمَه چوئـَه». یعنی: فلانی درست مانند یک تکه چوب خشکش زد. یا: «فلانی رَنگ آبَه زَردَه جوئـَه». یعنی: رنگ و روی فلانی مانند زردچوبه شد. یا: «دﬞ پا داری دﬞ پا دیگَه قَرض ویگِه». یعنی: دو پا داری دو پای دیگر قرض بگیر. یا: «مردومی گوشِن کرا تیر آبون». یعنی:گوش مردم دارد [جهت شنیدن خبرها] تیز می شود. یا: «فلانی کَرگی شی ویختَه بَه خومَه». یعنی: فلانی مانند مرغ در لانه خود خوابیده بود (از دستش کاری برنمی آید). یا: «دشمِنی چِم لوچ آبَه». یعنی: چشم دشمن کج شد (ناراحتی دشمن از پیشرفت بقیه) و… .

     ۴ـ آگاهی ایشان از دیگر لهجه های تالشی. به عنوان مثال برای «سِیْ رضا» ماسوله ای کلمه «هونی» را که مختص ماسوله ای هاست را به کار می برد (: دَخندشَه هونی مَرَم یا بِه کا).

     ۵- در این منظومه، ستار و باجی ماشی، تالشِ شاندرمن، سِیْ رضا، ماسوله ای، عنایت رفیعی و پیسَه مَرَم، تات زبان هستند.

     ۶ـ انطباق دوران گذشته با امروز. توضیح این که: هنوز هم که هنوز است، موقع برداشت محصول، شلتوک ارزان می شود و کشاورزان مثل همیشه متضرر می گردند (:وَختی کˇ مَحصولر پِرا اَرزونَه / آخ چˇ گیرَفتاری دارˇ هم دونَه).

     ۷ـ اشاره به ارتباط مستقیم بین درآمد زارعان و کاسبان بازار: اگر وضع مالی کشاورزان خوب نباشد و نتوانند محصولات خود را به قیمت مناسبی بفروشند، به تبع آن قدرت خرید مردم کاهش پیدا خواهد کرد (:سالی کˇ زارِعون دَرآمَد کَمَه / بازاری کاسبِن گلِر بون هَمَه).

     ۸ـ اشاره به نشستن تالشان در قهوه خانه ها (چایخانه ها)؛ جایی که تمام اخبار روستاها توسط افراد در آنجا بیان می شود.

     ۹ـ اشاره به خانه های کاه گلی و رسم «آلاوَه کَردِه: نوعی رنگ آمیزی و تعمیر روساختی خانه های کاه گلی» و نیاز به «فل: سبوس برنج» برای مخلوط کردن با گل و استفاده از آن در رنگ آمیزی این خانه ها که متأسفانه در حال حاضر منسوخ شده است (: ای بابایی کَه کو آلاوَه دارˇ / ماشین خانَه کو ای کیسَه فل بَرˇ).

     ۱۰ـ استفاده از واژه ها و ترکیبات بسیار زیبای تالشی در این طنز، مانند: « سیکَلْ سیکَلِه: مغرور، مغرورانه»، «چوتال: ناز کردن»، «گلِر بون: نابود می شوند» و … .

     ۱۱ـ اشاره به حمل شلتوک در گذشته با اسب و به وسیله ی چهار پا دار (چاروادار) که امروزه منسوخ شده است.

     ۱۲ـ اشاره به سادگی تالشان، به خصوص پدر و مادرهایی که سواد خواندن و نوشتن نداشتند (: چˇ خیالَه چˇ زوئه خدمَت کَرˇ / شام و نهاری هَمَه شا نَن هَرˇ).

     ۱۳ـ چگونگی ناز کردن مادران، پسرانشان را آن گاه که آن ها را به سوی خدمت مقدس سربازی روانه می کردند (: نازی نَه وایْ مِرم اَز ام یاری را / دِدِه بمِرˇ اشتَن سَرکاری را).

     ۱۴ـ اشاره به کم فروشی و تقلب در فروش اجناس به مردم (:هَر مَتاعی پَشی بو کَمتَر خرن).

    ۱۵ـ اشاره به رشوه دادن به سرگروهبان ها هنگام سربازی در ادوار گذشته (: دَه تمَن آدَیْ اشتَن سَرْگرْبانی / پاگونˇ اعلیحضرتی دورانی / پونزَه روزی مرَخَصی نَقد آبی / سرْکاری سر و کَلَّه یا پَیدا بی).

     ۱۶ـ به کار بردن بعضی جملات در طنز که در منطقه تبدیل به ضرب المثل شده است (: سرکار وا کˇ سَرِ مَرا نَچاکن / دو تا تخم مرغ بَرایَم دَچاکن).

     ۱۷ـ اشاره به انجام فرایض عبادی، مثل نماز، هنگام خروس خوان (: مَشتَه باجی هم ساعتی آ بِرون / اذانی وَخت، اَ وَختˇ صب سوکْلَه خون / بَندَه خدا آ بیگِرˇ دَس نماز / تا بکَرˇ خدا نَن راز و نیاز).

     ۱۸ـ استفاده ی به جا از زبان تاتی و این که در شاندرمن چرخه ی اقتصادی بیشتر به دست تات زبان ها می چرخد (: مَردَه لاون ببو مَگَر وندَرˇ / سرکار زیرَنگ ببو اَوˇ غَم هَرˇ / خِیْلی چَموشِه تَرسم سرکار مَشا / یَبوئـَه کرَه دَنشˇ هم گیروَه را).

     ۱۹ـ استفاده ی بسیار جالب از زبان «فارسی ـ تالشی» که نشان دهنده ی تبحر ایشان است و کاملاً واقعی به نظر می آید (: سرکاری واتَه پول هیچَه گَوْگَو است / روارَه تونَه است و نیصفی شَو است / ماشین اَگَر سَخت آبَه و شد کَلَک / به کی بگویم که بیاید کمک / نِه اَقَه جان اَمانی روز است نِخام / گیر می کند ماشین، تم دوئـِه نِشام/ اما اَگر یه اسبی پیدا بِشَد / نَفَس دارَه اَسبی کˇ کَفا پِشَد / کرایَه هر چی که بخاد اَز آدَم / انعامی هَم اسبَه صاحیبی میدم) و  (واتْشَه تـو با مـن بودی بشن عمـو / اسـب کˇ سَل است اَگَر کˇ فیلَم ببو / من نتوانم بی جلَف دَنشم / چمن پلا اسپَه دَم اشتَن کشم / تو ساعت چهار برایم بیار / چˇ بقیَه نَم تو دیگر کار مَدار).

     ۲۰ـ اشاره به این که پنج شنبه بازار شاندرمن در گذشته، روز جمعه برگزار می شد. در حال حاضر نیز بر روی تابلوی شهرداری این شهر اسم «بازار جمعه شاندرمن» درج شده است (: شاندرمَنین جمَه روزون بازارَه).

     با توجه به محاسن بسیار زیادی که این منظومه دارد، نگارنده بر آن شد تا این شاهکار ادبیات تالشی را به صورت مکتوب در اختیار خوانندگان ماهنامه ی تالش قرار دهد. باشد که مورد توجه خوانندگان گرامی قرار گیرد.

«ستار و سرکار»

خــــدا مَـکَــــــــرˇ کˇ بـدهــــکار بـبی

یـا کˇ چَـــک و سـفـــتَه گیـرفتار ببی

پـــول کˇ داری هَـــــری عَـسَل و کَرَه

پــول مَـــداری کــــوفتــی تˇ کو بِهتَرَه

فَـصــلˇ بـهــــار فـصـلˇ گیـــرفتاری یَه

هَـــر کَسـی کˇ کارش بجـــارْکاری یَه

بـهــــار دَرا غَـــــمˇ بـجـــــــــــاری دارَم

هَــــــــزار امـیــــــدَواری نَـــن اَیْ کـارَم

خـشــکی گِـــرˇ ، آفَـت ژَنˇ ، مال هَـرˇ

بـانـگ و طـلــبــخـــــواه و کـــرِچــی بَرˇ

ای وَر درِه ســاقَه خـــــوارَه کِــــرم دَرا

ای وَر درِه هَــــــزار جــــورَه واش پِــــرا

گیــلَه کاپــوشِــن بـــــرجــی ریشَه ژَنن

گـاهـــی وینــی خوئـِـن چˇ مَـــرزی کَنن

وای کˇ اَگَــــــر دومـــــلَه دَگــــنˇ بجار

تا جان داری بـمــــوس بیــــگِه روزَه کار

اَگـــــر کˇ وارش مَـکَــــــرˇ وَختـــی نَه

دˇ غــــوشَـه بـــــرج بَرˇ چˇ بَدبَختی نَه

وَخـتـی کˇ مَحصـــولــــــر پِـــــرا اَرزونَه

آخ چˇ گـیـــرَفـتـــــــاری دارˇ هــم دونَه

سالـــی کˇ زارِعـــــــون دَرآمَـــد کَـمَه

بـازاری کـاســبِـــن گـلِـــر بـــون هَــمَه

بـازار کَســاد بو چَــکی بَرگَــــشت ژَنن

قَـهـــوَه خـــونَه نشن تˇ را تَشت ژَنن

ای مـاجــــرایی ویـــر اومَـــــه من اَلان

گـــوش آکَـــــری شـیــرینَه ام داستان

ای سـالـــی نی بـــــرج و ژَه اَرزون آبَه

اَرزون آبَــه بَــــد جــــــــــــورَه اَرزون آبَه

عـلّافی کˇ خَیلیـش خـرید کَــــردَه بَه

هــم مــزا کـو پیلَّه وازیش هَـــــردَه بَه

ژَه کˇ وَریـــن بـازار خـــــــــریـــدار نِبَه

هَــرکـس ای مشتَه ژَه و بــرجش پِبَه

هَــر خـلــی کــو کَلَّه پِخـــاین بخرَشن

مِــــــردَک وایْ کˇ ژَه نِــخــــرم، بشن

قِیـمَــتˇ ژَه دˇ روز کَــم و بیـــــش آبَه

چَـنـدی گذَشــتَه وَض قاراشمیش آبَه

طَلَــبـــــکار و اَمنیـــیَه جـیــــــــر و کَفا

بـیـچــــارَه زارِعــــون چهــار چَــرخ هَوا

هَــر کسی کˇ در هَه زَمان قـرضدارا

اَمـنیـیَه اَیْ ویـنـــی مِــــــری اشـــتَرا

دوکـــون دارِن نســـیَه آنِـــدَیْن کَسی

حَـتـــی آدَم وَش بـیگِـــــــــری آتَسی

شَـو  کˇ خـسـیش صبی خَبَر آیْ ترا

مَـشــتَه فـــلان کَســین دَوَشــتَه برا

بﬞ خـاطــــرˇ گـیـــرفـتـــــــاری و فَــرار

دِه کَـســـی را مَـنــــدَه نِـبَـه اِعـتِــبار

یــارو اشـتَـن زنـدگـــی هَرزی و شی

کَه نِمونی، جَنگَل خسی، دَل دَشی

زارِع بَـبَــه تِـــــرانـی نَـفــــتَه خــــرَش

چˇ کــــرجی فَـقـــــط دَرِه بَـه کــلَـش

اَوِنـی کˇ جـــا نِــــــداریـن مَـنـــــدینا

زیـنـــــدانــی را صَــلا سَـــــری بَندینا

خَـلــــوَتی بی بازار دَرایْن قــــرضدارِن

اَمـان نِــــدَیْن ســـــربازِن و ژانـــــدارِن

ای بــابـــایی کَــــه کــــــــو آلاوَه دارˇ

مـاشـیـنـخـانَه کـــو ای کیسَه فل بَرˇ

گــــویـا چـهـــارصَـد تمَنی قـــرضدارَه

خــــــدا وَری بَـنـــدَه وَری اشـــــکارَه

مـــــرادعـلـی اَیْ کˇ ویـنـــی بازاری

پِـنـش تـمَـــنـی آدَه ایـــلَه ژانــــداری

سَــــرکـار بـــرو اونـا بـگیــــر جـو دارِه

سَــنَد دارم اَز اون، بِه من قـــرضدارِه

ژانــــدارَه کˇ پِـنـش تـمَنی وینـدشَه

اشـتَـن تــــرنَه جا بَه جایی کَـردشَه

مــوشـــتَـه بـیگـِـــرˇ مَـثَـلاً ژَه سَــری

یـا بـبَــــــرˇ مِــــردَکــی ژانـدارمِــــری

مِــــردَک زیـــرَنـگـا زود خَـبَــــردار آبَـه

فـلــــش نـــواَ ژانــــدارَه کــــو نار دَبَه

دˇ پـا داری دˇ پـا دیـگَر قَـــرض ویگِه

جَـنگ و گُـــریزَه اشــتˇ جانی پیگِه

ژانــدارَه خـایْ مِردَکَـه دومـلَه بشی

مـــرادعـلــــی گِـتـشَه کیسَه وشی

واتـشَـه سَـرکار خِیلی ممنون اَز شما

دَدَر بـســـی، ام کˇ فــلِــــه اِیْ بابا

یـارو چـمَن دَس دَه بـشِــه، اسپَه زا

پَـنـش تمَـنم ضَـــــرر بکـَـه اِیْ خـــدا

علّافون وَض هَـه سالی بندی گنا

 دَوَشـتِـه را ای پـا سَـری مَـنـدینا

ای رَفِـقـی داریـم چˇ نـوم سَتّارا

 خَـیـلی وَخـتـی آدمــا و بـیـکـارا

امْ وَر بـگـن اَ وَر بـگن چـبْـکَرˇ

 فـکرش کَـردَه اَگَــر دوکـون آکَـرˇ

شـغـلˇ علـّافی هَـمَه کـو بِـهتَرَه

 علّافـی شـغلـی یَـه کˇ مُـعـتَـبَرَه

سـیکـَل سـیکـَلِه دَگنَـه ژَه خری

 نِـزْنی کˇ اشـتـن کرا بَدبَخت کَری

کـیـسَه و کـاریـگَر و قَپّـون ویگِه

سَـرش شـلوغَه بشن حَموال بیگِه

هَـر روز ویـنـیش سَتّار کرا ژَه کَشˇ

 ژَه اَرزون آبَـه نِـشـتشَه بخرَشˇ

ای روز دˇ روز دَگـنَـه فـیکر و خیال

 حرص و جوشی هَشتَه نِبَه اَیْ را حال

کـاریـگَـرِن چˇ دَس درِه سیر آبون

 مـردومی گوشِ نین کرا تیر آبون

امْـلَـه بـوین اَیْـلَـه بوین چبْکَرم

 صـادراتــی پـولـی چـنـتَه دَکَرم

هَـزار زوریـنَـه پولی قَرض کَردشَه

 بَـردشَـه و بـانـکی کـو دَکَردشَه

ام ایـلَـه کـو رَخـیـستَه اَیْلَه اومَه

 سَـتّـار کَـرگی شی ویختَه بَه خومَه

دˇ روزی کـاسـبـی زَهـر مـار آبَه

 چَـمَـه رَفِـقـی دزدی اشـکـار آبَه

تـراقَـه وَخـتـی کˇ تـرَکَـه تـرا

 خـدا دِه دور بــگـاردنˇ آیْ بــرا

سـفـتَـه و چَـک بَه کرا برگشت گنی

 چˇ بـیـگانَـه کو بیگِه دا اشتَنی

طِـفـلَـکَـه سَـتّـار محـتَرَمَه آدَمْ

 بـا خـانَـوادَه ، فَـهمیدَه و دیل رَمْ

طِـفـلـَکـی بازار دِه نییاری دَرایْ

 دیـگَـری اَیْرا ویگِری قَند و چایْ

اَوَّلَـه روز دشمِنی چِم لوچ آبَه

 آخـر درِه چَـمَـه رَفِـق پـوچ آبَه

چَکـِن خُـلاصَـه اشـتَن کاری کَرن

 حـکـمˇ جَلبˇ سَتّاری نین ویگِرن

ام وَضـیـیَت هنتَـه ایـدامَـه دارَه

شـانـدرمَـنـین جمَه روزون بازارَه

سـالـی گـذَشـتَه و تـاوسـتون دَرا

 قـحـطـیـیَه سالْ وَلَّه هَنی بِهتَرا

بَـدَه سـالـی مَـردومی بَـرکَردَه بَه

 چˇ سَختی نَه مَردومی سَرکردَه بَه

شـیـش مـا سَتّاری دوکون آکَردَه نی

 وَلـی چˇ دوکـونی هَنی ژَه دَری

ای شَــوی وَدَه کَـرˇ سـاعت چاهار

 چاهـار گلَـه اَسب و ایلَه چاروادار

هَـوا تـا تـاریـکَه ژَه اون بَـرکَــرˇ

 بـهـم خـاطر چاهار گلَه اَسب وَرˇ

دˇ کَلیـمَه گـوش بـدارˇ انْـتْـیَـه کو

 قـربونَلـی زوئـَه نی سَربازی بو

قــربـونَـلی کَـفـا شـنـا، مـالـدارا

 چˇ وضˇ مالـی بَد نِـبَـه، پولدارا

زوئـَه ش هَــلا سـربازی را شَـه نِبَـیْ

 اَوَّلَـه کــاری کَـرˇ و ژِن دَه اَیْ

سـادَه آدَم خـیـال کَـری هـنـتَرَه

 زوئـَه شــا کـو ای دَرَجَـه جـیـرتَرَه

سَـربـازیـیَه خَـلا نَه وَختی کˇ شی

 قـربـونَلی ذوق درِه اشـتَن کشی

چˇ خـیـالَـه چˇ زوئـَه خـدمَـت کَـرˇ

 شـام و نـهـاری هَـمَـه شا نَن هَرˇ

چˇ ژِن اشـتَـن زوئـَه کˇ نـاز آکَـری

 سَـرˇ نـاز و چـوتـالـی بـاز آکَری

نـازی نَـه وایْ مِـرم اَز ام یـاری را

 دِدِه بـمِـرˇ اشـتَـن سَـرکاری را

خردَن شَه بَه سربازی و فارسی وایْ

گویا اشتَن خاطری نی خَیلی خوایْ

ای گـلَـه فـارسـی ای گلَه تـالشی

 قَـر و قــاطـی کَری و پَشی آشی

هَـر مَـتـاعی پَـشـی بـو کَمتَر خرن

 لَـجَـه پَـشـی بـو هَمَه خَندَه کَرن

چون پول داری، سربازی موشکیل نییا

 اَوَخـتـینـَه دَه تمَنین خَیـلـییا

دَه تـمَـن آدَیْ اشـتَـن سَـرْگـرْبـانی

 پـاگـونˇ اعلا حَضرتی دورانی

پـونـزَه روزی مـرَخَـصـی نَـقد آبی

 سـرْکـاری سـر و کَـلَّه یا پَیدا بی

ای دَفَـه آ مـرَخَـصـی شــادانَـه

 وِشـیـرشَـه خا بـشو مِـهمونخانَه

چون نِزونی مهمـانـخـانَه کَـنْـتْـیَـیا

 هَـیـبَتˇ رستمپوری نی دارغَیا

بَـرق کˇ نِـبـَه شَـوْ دگـنـی تاریکا

مـنَـوَری دوکـون اوئـَه نِـزدیـکا

هـیـبـتˇ رسـتمـپوری نَـه شـو دا آ

 دَسـتـور دَه کˇ شـامی بوئـَرَه مﬞ را

اَوِن وان کˇ ام وَخـتˇ شَـو شام کا بَه

 هَـر چی داریمون اَلان تَمون آبَه

سـرکـار وا کˇ سَـرِ مَـرا نَـچـاکـن

 دو تا تـخـم مـرغ بَـرایَـم دَچاکن

خـلـاصَـه شـام هَـرˇ و اَیْ بَـرکرن

 فـیـکـری خردَنْـلی خـتـِه را نِکَرن

بِـرون بَـرا گَـردˇ هَـنـی بـازاری

 هیبتˇ رستمپور وینˇ سَرکاری

دَفَـرسˇ سـرکـار هَـنی گَردی بِرون

 یـا چˇ کَری نصفˇ شَوی سرکارجون

سرکار وا کˇ جایِ خواب اینجا کُجاس؟

 شَـنار بریم اونجا بگردیم پَلاس

هـیـبـت وا کˇ بِرین بشَـم کَفْنَه سَر

 خـتِـه را اَز بَرم تˇ جای دیگَر

مُـسـافیرخـونَه داری چـمـن مَـمَـه

 ایـدارَه بـاجی کˇ شناسن هَمَه

مـاسـولَـجَـه سِـیْ رضا رانـنـدَه یا

 رَشـت درِه اومَـه شَـوی را مَندَه یا

اَ نـی کˇ آیْ اَبـیَـضی دوکـون نـشی

 اَوَّل ای اشکَمْ سیری تریاک کَشی

شـامـی را آیْ چَمَه دوکون شام هَری

 بَد اَز  شامینْ ای مشتَه بادام هَری

اَقَـه گـول و سِـیْ رضـا و نـازاَقَــه

 چَـوون دیـلَـه کـو فَقَط هیبت سَقَه

مـشـغولˇ گَف گَف بینَه و شَوْ نـشـین

 هیبت اومَه سربازینَه بِه بوین

هیبت وا کˇ باجیماشی جان؛جاداری؟

 رختخاوی آدَیْ شنا سرکاری

چمن مَمَه واتـشَـه بـرا، جـا نـیـیَه

 نـیـصبی هَزارَه شَوی سرکار کییَه؟

هیبت وا کˇ سَـربـازَه، شام هردَشَه

 جایˇ خاوی را خردَن گیر کَردَشَه

تـالـشَـه قربـونَـلی بـی بـشـناسی

 مـالـدارَه یِـه، قـربـونَلی اَلماسی

چˇ زوئه یه، شـَو دَگـنَـه خــردَنــی

 شـَنـار جـایی اَیْ آدَه هَر جور زونی

چـمـن مَـمَـه واتـشَـه بـدا بـا کَفـا

 قـربـونَـلـی زوئه شـنـاسـم برا

سـرکـار وا کˇ نَـمی شـنـاسـی مَرا

 چَـن دَفَـه مَـن روئـَن آوَردَم تﬞ را

پـونِـشـدوم داری پونِـشِـن من مَرن

 وَرْنَه پشه ها ایمشب من بَرکَرن

وَخـتـی چیمی فارسی کˇ از مَسمَه

 خَـنـدَه نَـه غَش کَردمَه و مَردیمَه

سِـیْ رضـا تریاک کَـشَه بَه نَئشَه یا

 خَـنـدَه دَگـنَـه واتـشَـه سرکار بیا

شَصـت تـمَـن تˇ کـو ویگِرم اَز هییا

 ماشـیـنی نَـن تˇ ببَرم تا کَفا

سرکاری واتَه پول هیچَه گَوْگَو است

 روارَه تونَه است و نیصفی شَو است

مـاشین اَگَر سَخـت آبَـه و شد کَلَک

 بـه کـی بگویَم کِه بیاید کُمَک

نِــه اَقَـه جـان اَمانی روز است نِخام

 گیر می کند ماشین، تم دوئـِه نِشام

امــا اَگـر یـِه اَسبـی پـیـدا بـِشَـد

 نَـفَـس دارَه اَسـبـی کˇ کَفا پِشَد

کـرایَـه هـر چـی کـه بخاد اَز آدَم

 انـعامـی هَـم اَسـبَه صاحیبی میدَم

پـیـسَـه مَـرَم اَتْـیَه کـرا دَوْیَــری

 دَخـنـدشَـه سِـیْ رضا چکْرا کَری؟

سِـیْ رضـا واتَـه سَرکار، امْ اسب دارˇ

 اَگَـر بـخـایْ صبی زو تﬞ را وَرˇ

دَخــنـدشَـه هـونـی مَـرَم یا بِه کا

 سـرکـار اسبی خا کˇ بشو تا کَفا

چَـمَـه سـرکـار ای اَسـبـی را مَطَلَه

 اشــتˇ یَـبــو دَوَســتَـرَه یا وِلَه

مَـرَم فـَمـشَـه سِیْ رضـا چˇ کرا وا

 واتْـشَه اَقَـه چˇ سـاعَتی اسبˇ خا

شَـوون چـمˇ یَـبـوئـَه کـرَه ونـدَه نـی

 سـرکـاریـن کˇ اسِه چَمه اشتَنی

مَـردَه لـاون بـبـو مَـگَـر ونـدَرˇ

 سـرکـار زیــرَنـگ بـبـو اَوˇ غَم هَرˇ

خِـیـْلـی چَموشِه تَرسم سرکار مَشا

 یَـبـوئـَه کـرَه دَنـشˇ هم گیروَه را

سرکاری ام گَف کˇ مَسَه کَشک آبَه

 سِیْ رضا چˇ عقلی کو لاوْ خشک آبَه

واتْـشَـه: تـو با من بودی؟ بشن عمو

 اسب کˇ سَل است، اَگَر کˇ فیلَم ببو

من نـتـوانم بـی جـلَـف دَنـشـم

 چـمـن پـلـا اسـپَـه دَم،اشتَن کشم

تـو سـاعـت چـهـار بـرایـم بـیـار

 چˇ بـقـییـَه نَـم تو دیگر کار مَدار

مَـرَمـی ای تـنـدَه ب ﬞچَـشـمـی واتَه

 سـرکارین شَه پونِشدومی بن ختَه

شَـه بـخسˇ هَـنـی سـفـارش کَـری

 سِیْ رضـا خَندَه نَه کرا غَش کَری

خَــلـوَتـی وا مَـرَم تˇ خندَه مَکَه

 خَـنـدَه کَـری یَـواشـین خَندَه بکَه

مَـرَم وا کˇ صِـیْـبـی کˇ اَوˇ وارم

 اشـتـَه را ای تـازَه جــلَـف پَـکَـرم

دَنـش بـشـن خـیـالـر راحت ببو

 سـرکـار کـا بِه مَرا کˇ اَسبش مَبو

سـرکـاری فـیـکـر و خیال دِه راحَتَه

 بˇ ایـنـتـظار مَـرَمی اسب ختَه

دنـبـالَه یِ داستـانـی گـوش بدار

 چـاهـارˇ صـب سـتار آ با چاروادار

بـیـچـارَه سَـتّار تˇ صبی زو مِرن

 بِـری دیـیَـس چنجورَه بندی گِرن

سـربـازَه اَسـبـی را کَشˇ اینتظار

 چˇ وَدَه نـی اِسـتَه بˇ ساعت چاهار

اَسـبَـه پـا صـتا کˇ مَـسˇ آ بِرون

 سَـتّارین هم لَحظَه دَشَه بَه دوکون

یَـواشـینَـن آ گِـرˇ اَسبی سَـری

 ایـتْـیـه دیـیَـسˇ سَـتّـاری وَرْوری

چˇ خـیـالَـه مَـرَمَـه اَسـب وَردَشَـه

 قـولـی کˇ دوئـَه شَـه عَمَل کَردَشَه

قـبـل از ام کˇ پِـوَزی اَسـبـی سَری

 تـوپـی دَپـشˇ بیـچارَه سَتّاری

تـو اسـب را بـرای مــن وردَه ای

 بـجـایˇ زیـن چرا پالان کردَه ای

تـا واتـشَـه تـو اسـب را ورده ای

 سـتـار مَـوا کˇ حـاضیرَه مَردَه ای

سـتـار مَـوا بـوا کˇ ایـزْمَـه چوئـَه

 رَنـگـی ویـنـی حـاضیرَه زَردَه جوئـَه

چِـمـون دییَس کˇ تَرس درِه پیل آبَه

 چˇ دَس و پــا یَواشینَه شیل آبَه

علّافـی کو مِردَک شکَست هَردَه یَه

سَـتّـار مَـوا، اولارسالی مَردَه یَه

آدَمَـه و هَـه نـی ای قَـلـبـی دارˇ

 چˇ خـیـالَـه سـربـاز چˇ جَلبی دارˇ

اشـتَـن چـافـی زورینَه روبَـردشَه

 هَـزار زورینَـه سـلـامـی کَردشَه

سـرکـاری مَـچَّـه اَصـلَن جیر نییَه

 سـلـام عـلـیکش اَصلن ویر نییَه

اَسـبـی جـلَـفـی گِتَشـَه وا بـریم

 سَـتّار دَفَرسˇ کˇ کجـا می بریم

تـو را خـدا بـیـا و اذیــت نـکن

 سـرکـار وا بـرو، مَـنˇ مینَّت نَکن

سَـتّـاری چونَـه پَـرَکـیـسـتِه بـرا

 کـاشکی بمونیش بوینیش ماجَرا

اَتَـه ای کˇ سـتـاری هَـردَه جـیتیل

 سـربـاز اَیْ را هنتَیا کˇ عیزراییل

چـمـن مَـمَـه نـاخَـبَرِه شَـک دَبو

 نِـکَـرˇ ام داد و بـیـداد هـم ببو

شـانـسـی دیـیَـسْ ناخَبَرِه سَر دَبَه

 سربازی کˇ یاکو ختا پَس چˇ بَه

مَشتَه باجی هم ساعتی آ بِرون

 اذانی وَخت، اَ وَختˇ صب سوکْلَه خون

بَـنـدَه خـدا آ بیـگِرˇ دَس نـمـاز

تــا بـکَـرˇ خـدا نَـن راز و نـیاز

چِـمـش پِـگنَـه نـاخَـبَـر سَـتّاری

 دَرونـج آرونـجˇ ستار و سرکاری

دَخَـنـدشَـه بَـلَـه سَـتّار تˇ مَتَرس

 عـیـنـایت رفیعی بموس آرَس

سَــربـازَه و اَ تـالـشَـه خـردَنَـه

 سـتـار مَردَه خونش چیکی گَردَنَه

عـینـایت جان بَلَه قربون تˇ بموس

 سَتّار مَردَه جانˇ چمن اشکبوس

عینایتَین خـاو دَریـیـا پـابْـرَه پـا

 پـونِـشدومی دیلَه کو وَشتَه سرا

مـوشـتَـه آرَسَـه گِـتشَه سربازی

 واتْـشَه یتیم تˇ اشتَن چˇ کو نازی

بـکـشـتـرِه خـاک بَـه گـورَه مَردَکَه

 یـتیم ستّار خاکی اشتَ سَر دَکَه

هـزیـن تـا سـرباز وینی رَنگر کالِه

 قـربـانَـلی زایِـه چˇ نوم اِقبالِه

یـتـیـم اِقـبـال نِـوینـی ام تَرسسَه

 تَـرس دَه یَتیمی رَنگ و رو گَردسَه

خـاکـر بﬞ سـَر پـیسَه مَـرَم ام چˇ بِه

 قـربانَلی زا سَتّارش کشتَه بِه

بـاجـی خَـلَـه چـزین سَتّار مَردَه بِه

 ناحَق اَمَه خون داخلش کَردَه بِه

خـدا مَـکَـرˇ کˇ بـدهـکـار بـبـی

 یـا کˇ چَـک و سفتَه گیرفتار ببی

 

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

پی نوشت ها:

     ۱ ـ منفرد، سید مومن، ۱۳۹۰: «علی(اشکبوس) اسرارپوش یکی از قدیمی ترین شاعران تالش»، بهار تالش، ضمیمه ی شماره ۳۳، ویژه ی شاندرمن ۳ ، ص۱۴

     * توضیحات مربوط به  اسامی:

        الف) سِیْ رضا ماسوله ای: راننده ای اهل ماسوله بود که در خط شاندرمن – رشت با مینی بوس مسافر می برد.

        ب)  پیسَه مَرَم: خادم مسجد جامع شاندرمن در گذشته

        پ) باجی ماشی: مادر بزرگ استاد اسرارپوش که در بازار شاندرمن مسافر خانه داشت.

        ت) ستار: نامی است که به دلخواه شاعر انتخاب شده و واقعی نیست.

        ث) اَبیَض: از کاسبان بازار شاندرمن

        ج) هیبت رستم پور: داروغه ی بازار شاندرمن در قبل از انقلاب که از قدیمی ترین خوانندگان تالش نیز می باشد و در برنامه ی«آوای ماندگار» آقای نادر شیخ الاسلامی، صدا و تصویر ایشان پخش شده است. وی در اواسط دهه ی ۸۰ فوت نمود.

     * این منظومه توسط نگارنده از نوار کاست پیاده شده و هر گونه اشتباه احتمالی متوجه نگارنده است، نه صاحب اثر.

منبع: ماهنامه ی تالش، شماره ی ۵۹، سال دهم، مهر ۱۳۹۲، صص ۱۸ – ۱۶

همچنین ببینید

خبر شاد و خوشحال کننده برای کودکان تالش | نخستین مجموعه شعرهای کودک تالشی در ایران منتشر شدند

بالاخره پس از مدت ها تلاش و کوشش دو مجموعه شعر کودک تالشی “پَپو” و …

۴ دیدگاه

  1. سلام و خسته نباشید . خاطره بی نظیری از این منظومه داریم من و خانوادم . ممنون که گذاشتین تو سایتتون .ازتون خواهش میکنم صوتی شو هم بزارین یا اکه لینکی دارید به ایمیلم بدیم .

    • درود جناب کاظمی،

      با سپاس از لطف وعنایت شما به گروه رسانه ای شاندرمن۲۰، به استحضار می رساند ما به دنبال فایل صوتی این مجموعه هستیم که به محض دسترسی به آن در آینده نزدیک ( به احتمال قوی در تعطیلاعت نوروز)، این فایل را برای استفاده عزیزان در کانال تلگرام و وبسایت شاندرمن۲۰ بارگذاری خواهیم نمود.

      شما می توانید در کانال تلگرام ما هم از طریق لینک زیر عضو شوید تا از فایل های موسیقی که در کانال بارگذاری میگردد استفاده بفرمایید و به موقع در جریان بارگذاری فایل سرکار وستار هم قرار بگیرید.

      https://telegram.me/joinchat/BKa4HDwFOeaJYKn98J6jvA

      با سپاس
      مازیار احمدی
      گروه رسانه ای شاندرمن۲۰

    • سلام صداشو دارید برام بفرستید؟

  2. چجور باید دانلودش کنیم

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.