جامعه تالشان مقیم جزیره قشم

مازیار احمدی     

 

 

 

مقدمه

در این مقاله پیرامون مهاجرت تالشان به جزیره قشم و عوامل موثر در آن، سیر شکل­گیری جامعه تالشان مقیم جزیره قشم  بحث و وضعیت کنونی این جامعه را  مورد بررسی خواهیم نمود، در پایان نیز راهکارهایی درخصوص ایجاد شرایط مناسب برای حضور آنان در سرزمین مادری ارائه می­گردد، تا زمینه سود جستن از پتانسیل­ها و توانایی­های آنها در حوزه­های اقتصادی و کارآفرینی فراهم گردد. حضوری که می­تواند امکان بهره­برداری از توانمندی­های مالی و سرمایه­گذاری این قشر موفق از جامعه تالشان را، در جهت آبادانی و ارتقای فرهنگی تالش مهیا نماید. در این خصوص نگارنده مطالب را براساس مشاهدات شخصی در طول ۱۳ سال حضور در جزیره قشم، پژوهش­های میدانی در بین جمعیت مورد مطالعه و پژوهش کتابخانه­ای گرد­آوری نموده است.

 تعریف مهاجرت

مهاجرت واژه­ای است برای انواع حرکات جمعیتی بین قلمروها، که منجر به تغییر دائم یا نیمه دائم مکان سکونت شود. واژه مهاجرت در فرهنگ فارسی معین به معنی از موطن خود بجایی دیگر انتقال کردن، آمده است. همچنین در لغت­نامه دهخدا به معنی ترک دیار گفتن و در مکان دیگر اقامت کردن می­باشد. (سایت تبیان)

انواع مهاجرت:

در مهاجرت خارجی، مهاجران از کشوری به کشور دیگر مهاجرت می‌کنند در حالی که مهاجرت داخلی، جابه‌جایی بین نواحی داخلی یک کشور است. حرکت روزانه مردم از حومه‌ها و شهرک‌های اطراف به داخل شهرهای بزرگ، برای رفتن به محل کار یا استفاده از خدمات داخل شهرها، نوعی مهاجرت داخلی است که به آن مهاجرت روزانه گفته می‌شود. حرکت کوچ‌نشینان و جابه‌جایی کارگران از شهرها به روستاها در فصل میوه‌چینی، نوع دیگری از مهاجرت داخلی است که به آن مهاجرت فصلی می‌گویند. برخی مهاجرت‌های خارجی با هدف دستیابی به منابع طبیعی، ثروت، دستمزد و رفاه بیشتر انجام می‌پذیرد که به آن مهاجرت اختیاری گفته می‌شود.

علل مهاجرت:

در بررسی عوامل موثر در مهاجرت می­توان بصورت خلاصه، عوامل زیر را بعنوان مهمترین دلایل مهاجرت ذکر نمود:

1. بیکاری: بیکاری یکی از علت­های مهم مهاجرت است. در زمانی که سرمایه­گذاری کافی برای ایجاد اشتغال در یک منطقه صورت نمی­گیرد، میزان بیکاری در آن منطقه افزایش یافته و ساکنان آن منطقه به ناچار، برای یافتن کار به مناطق دارای بازار کار بهتر مهاجرت می­کنند. جستجوی کار یا یافتن کار بهتر، بنا به آمار مرکز آمار ایران، یکی از دلایل مهم مهاجرتی است.
2. تفاوت درآمد و رفاه: علت دیگر بسیاری از مهاجرت­ها نیز تفاوت در درآمد و رفاه است. متوسط درآمد در شهرهای بزرگتر بیشتر از روستاهای و شهرهای کوچک و کم رونق است، البته زندگی در این شهرها هم هزینه­های بیشتری در مقایسه با روستاها و شهرهای کوچک دارد، ولی با این وجود یکی دیگر از علل مهاجرت دست­یابی به درآمد و رفاه بیشتر است.
3. سواد و آموزش: میزان سواد بالاتر از گذشته، در تیررس بودن برنامه­های ماهواره­ای و اخبار و اینترنت، بسیاری از ساکنان روستاها و شهرهای با امکانات کمتر و کم رونق­تر را با جهان خارج بیشتر آشنا نموده است، و به دنبال تسهیلات بیشتر در محیط­های بزرگتر، با کمترین بهانه­ای مثل، کمبود آب برای کشاورزی، کمبود زمین و غیره، از کسب کار محلی و روستایی خود دست کشیده و به شهرهای بزرگتر مهاجرت می­کنند.

• تغییر سبک زندگی: در نهایت اینکه در برخی مواقع به جهت احساس نیاز تغییر در سبک زندگی، عده­ای تصمیم به مهاجرت می­گیرند، این تغییر می­تواند در خصوص مهاجرت از روستاها به شهرها، بعلت عدم وجود تسهیلات و امکانات کافی مورد توجه قرار گیرد.

جزیره قشم، جزیره عجایب هفتگانه

جزیره قشم در محدوده سیاسی استان هرمزگان و در دهانه تنگه هرمز در خلیج همیشه فارس قرار دارد. شهرستان قشم دارای ۴ شهر به نام­های قشم، درگهان، سوزا و هرمز( در جزیره هرمز) و سه بخش مرکزی، هرمز و درگهان است. جمعیت کلی این شهرستان(که جزیره هرمز را هم شامل می­گردد) حسب سرشماری سال ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران ۱۰۳،۸۸۱ نفر بوده است، که از این جمعیت، تعداد ۹۸،۱۸۲ نفر در جزیره قشم ساکن هستند. شهر قشم در جزیره قشم از گذشته به دلایل گوناگون، از جمله تجارت با کشورهای دور و نزدیک، دارای اهمیت درخور توجهی است، به همین علت جمعیت این شهر رو به افزایش بوده و با تاسیس منطقه آزاد تجاری، جمعیت درخور توجهی به این شهر مهاجرت کردند. این شهر از سال ۱۳۵۵ به عنوان شهر انتخاب شد (انوار، ۲۴:۱۳۸۴).

اکثر ساکنان بومی جزیره قشم از برادران اهل تسنن می­باشند، که مردمی هستند بسیار خونگرم، میهمان نواز، پرتلاش و زحمت­کش در عرصه کار و زندگی، که در کمال آرامش و احترام در کنار جمعیت مهاجر این جزیره، مشغول به کار و فعالیت هستند. این جزیره حسب دارا بودن شرایط خاص جغرافیایی، از امنیت  خوبی برخوردار است. بیشترین جمعیت مهاجر جزیره قشم را به ترتیب فراوانی در جمعیت قشم، تالش­ها، لُرها، اهالی استان فارس، کردها، آذری­ها، مازنی­ها و گیلک­ها تشکیل می­دهند. (چون آمار دقیقی از حضور مهاجران قشم یافت نگردید، این ترتیب فراوانی جمعیت، حسب تحقیات میدانی نگارنده می­باشد).

به دلیل برخوارداری از امتیاز تخفیف عوارض ورود کالا به مناطق آزاد، کالاها و اقلام خارجی، با قیمتی پایین­تر از سرزمین اصلی در جزیره قشم قابل تهیه است، درعوض هزینه­های عمومی زندگی شامل آب آشامیدنی، غذا و خوراکی و به ویژه تره­بار بخاطر هزینه حمل بالا، دارای تفاوت قیمتی دو تا سه برابر، در مقایسه با شهرهای تالش می­باشند. به سبب حضور جمعیت زیاد مهاجران، مسافران و گردشگران، هزینه اجاره مسکن درجزیره در سطح بالایی نسبت به شهرهایی با ترکیب جمعیتی نزدیک به قشم قرار دارد، به نحوی که برای اجاره یک آپارتمان ۹۰ متری در یکی از شهرک­های قشم، مبلغی حدود ۵۰ میلیون تومان برای رهن در نظر گرفته می­شود.

عجایب هفتگانه قشم، بسیاری را از سراسر جهان به عنوان گردشگر به خود جذب می­کند. جنگل حرا، جزایر مرجانی، کوه گنبدی نمک، دره ستاره­ها، بریدگی به شکل صلیب(+)، ساحل لاک­پشتهای عظیم الجثه و بام قشم تحسین هر بیننده­ای را به دنبال دارد.

 

مهاجرت تالشان به جزیره قشم

درخصوص مهاجرت تالش­ها به جزیره قشم، حسب پژوهش میدانی بعمل آمده توسط نگارنده، دو طیف متفاوت در این مهاجرت قابل بررسی هستند:

(البته غیر از این دو دسته، از دیگر شهرهای تالش نیز تعداد اندکی در قشم حضور دارند، که در این بررسی به آنها پرداخته نشده است.)

 

الف- آغاز مهاجرت شاندرمنی­ها به جزیره قشم

اولین سابقه حضور مهاجران تالش به جزیره قشم، حسب تحقیقات میدانی نگارنده، بر­می­گردد به سال ۱۳۶۹ که آقای رمضان مسکینی از اهالی روستای سیاهمرد شاندرمن، بعنوان کارمند اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی به جزیره قشم عزیمت نمودند. داستان حضور ایشان هم روایتی جالب دارد، که به نقل از ایشان ارائه می­گردد. رمضان مسکینی در سال ۱۳۶۷ پس از اتمام تحصیلات برای سپری­کردن دوران خدمت سربازی از تالش به شهر بندرعباس در کنار خلیج تا ابد فارس اعزام شد. بعد از پایان دوره سربازی، بعنوان کارمند اداره فرهنگ­ و ­ارشاد اسلامی گیلان مشغول به فعالیت می­گردد. رمضان مسکینی حسب تجربه قبلی حضور در استان هرمزگان، تمایل خود را برای انتقال به جزیره قشم، جهت ادامه فعالیت کاری در اداره ارشاد ابراز می­دارد، که در آن مقطع مورد موافقت مدیریت وقت اداره ارشاد واقع نگردیده بود، بدین جهت زمینه انتقال ایشان به شهر دیگری در حال انجام بود.

روزی حسب اتفاق او متوجه ناراحتی یکی از همکاران در اداره می­شود، با پرس و جو در خصوص علت، متوجه می­گردد که حکم انتقال آن همکار اهل مشهد به جزیره قشم صادر گردیده و می­بایست آماده عزیمت به این جزیره گردد. اما همکار مورد­نظر بخاطر شرایط خانوادگی و تأهل، این امر را بسیار سخت و ناراحت کننده دانسته و ابراز عدم رضایت می نمود، اینجا بود که به پیشنهاد رمضان مسکینی و با موافقت ریاست وقت اداره (البته با پیگیری­های مستمر جهت کسب موافقت)، شرایط به نحوی رقم خورد که، او موفق به دریافت حکم انتقالش به قشم (بجای آن همکار مشهدی) گردید. این رویداد در سال ۱۳۶۹ رقم خورد و رمضان مسکینی بعد از عزیمت به قشم، در بخش مدیریت جهانگردی این جزیره مشغول به فعالیت گردید. پس از مدت کوتاهی از حضور در مدیریت جهانگردی قشم، او با نشان دادن شایستگی هایش، به پست مدیریت این نهاد منصوب گردید. حضور رمضان مسکینی در جزیره و ایجاد ارتباطات خوب در سطح جزیره توسط ایشان، زمینه حضور دوستان، آشنایان، همشهریان شاندرمنی و تالش­های دیگری را فراهم نمود، که در سالیان بعد به قشم عزیمت نمودند و در نهادهایی چون، بخش­های مختلف سازمان منطقه آزاد قشم، شرکت­هایی چون سیمان قشم، دخانیات، بوتان و دیگر شرکت­ها مشغول بکار گردیدند. حسب اظهارات ایشان، در آن سالهای ابتدایی هر تالش زبانی را که در جزیره قشم ملاقات می­نمودند، در صورت تمایل آن شخص به زندگی در جزیره، زمینه حضورش را در یکی از شرکت­ها و نهاد­های فعال در جزیره فراهم می­نمود.

نگارنده­ی مقاله نیز که اهل شاندرمن می­باشد، پس از گذشت دو ماه از پایان خدمت سربازی، با علم به حضور تعدادی از همکلاسی­ها و دوستان دوران دبیرستان در قشم، در اردیبشهت سال۱۳۸۲ به قشم عزیمت نمود،که پس از ۴ ماه اقامت در جزیره قشم، با معرفی و حمایت آقای سید جواد بزرگزاده (که بعنوان مدیر بخش بازبینی در گمرک سازمان منطقه آزاد قشم مشغول به فعالیت بود)، اولین تجربه شغلی خود را در سن ۲۳ سالگی در شرکت بوتان آغاز نمود.

در مقطعی (ما بین سالهای ۷۶ تا ۷۸)  نیز حضور حاج آقا عین­اله امجدی (از کاندیداهای نمایندگی دوره ی پنجم انتخابات مجلس شواری اسلامی در تالش)، بعنوان یکی از قضات دادگستری جزیره قشم، زمینه حضور تعدادی دیگر از جوانان و اهالی شاندرمن و ماسال را در قشم فراهم نمود.

تالش­ها و تات­هایی که در سازمان منطقه آزاد قشم شاغل بودند، با بروز استعدادها، توانایی­ها، صداقت کاری، توانستند پله های ترقی را یکی پس از دیگری طی نموده، سمت­های خوبی را در رده­های میانی مدیریت سازمان منطقه آزاد قشم کسب نمایند. در ادامه با پیشرفت­های کاری و شغلی ذکر شده، شرایط عمومی و جایگاه اجتماعی خوبی برای این جمعیت مهاجر در جزیره قشم در حال رقم خوردن بود.

در بین این دسته از مهاجران، تعداد افرادی که در بخش تجاری جزیره فعال بودند، انگشت شمار بودند. در ادامه  حضور این طیف از مهاجران تالش، تعدادی دیگر به صورت متناوب ما بین سالهای ۷۸ تا ۸۸ به قشم عزیمت نمودند، که اکثریت غریب به اتفاق، در شرکت­های خصوصی مختلف فعال در جزیره مشغول به فعالیت و کسب تجربه شدند و عده کمتری هم در بازار پر رونق جزیره، مسیر رشد و ترقی را در کار زندگی آغاز نمودند.

 

ب- آغاز مهاجرت اهالی شفت و فومن به جزیره قشم

این طیف از مهاجرین ابتدا بندرعباس را بعنوان مقصد مهاجرت انتخاب نمودند، در خصوص نفرات ابتدایی از این طیف می­توان به آقای فتحعلی گلپور لاسکی اشاره نمود، که در سال ۱۳۶۰ به این خطه آمده و بعنوان کارمند اداره آب و فاضلاب استان هرمزگان مشغول بکار بوده و در ادامه با خانواده ای از همین شهر وصلت نموده و سالیان سال در این شهر به زندگی ادامه داد. در واسط دهه ده ۶۰، چند تن از کسبه تالش از خطه امام­زاده ابراهیم شهرستان شفت نظیر آقایان ستار سالار­پور، شمس حسنی و حاجی شکوری به بندرعباس می­آمدند و مبادرت به خرید پوشاک جهت فروش در شمال می نمودند. در ادامه تعدادی از این افراد با مشاهده وضعیت خوب کسب­و­کار در بندرعباس، تصمیم می­گیرند که در شش ماهه دوم سال که این بندر از آب و هوایی معتدل برخوردار است، در آن اقامت و مبادرت به دستفرشی موقت نمایند. با گذشت زمان و در فاصله سالهای ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۸، هر ساله بر تعداد این کسبه تالش در بندر عباس افزوده می­گردید. در ادامه تعدادی از این کسبه، شکل فعالیت خود را از دستفروشی موقت تغییر داده، مبادرت به اجاره مغازه و استقرار دائم در بندرعباس نمودند، که از افراد پیشقدم در این مسیر می­توان به آقایان رامین گلپور و جمشید نقی­زاده لاسکی اشاره نمود.

در حدود سال ۱۳۷۸ آقایان حمید رجبی و مرحوم مجتبی دولتی بعنوان اولین افراد از این طیف مهاجران، اقدام به عزیمت به جزیره قشم و ادامه فعالیت بازرگانی در بازار قدیم و بازار ستاره قشم نمودند. سپس افرادی چون احمد شاکری پناه، حمید رجبی و شهرام حسنی درودخانی نسبت به دایر نمودن اولین  فروشگاه های متعلق به تالشان در مجتمع تجاری صدف درگهان نمودند. افراد نامبرده را می­توان هسته اولیه طیف دوم از کسبه تالش قشم به حساب آورد، که در بازار پوشاک جزیره قشم شروع به فعالیت نمودند.

در سال ۱۳۸۲ با ممانعت شهرداری بندرعباس از ادامه فعالیت دستفروشان این شهر­، تعداد تقریبی ۳۰ تا ۴۰ نفر از کسبه های تالش بصورت جمعی، از بندرعباس به قشم عزیمت نموده و در مجتمع تجاری صدف درگهان مبادرت شروع کسب­وکار نمودند. در ظرف ۱۲ سال گذشته حدوداً، ۱۲۰۰ نفر فقط از دهستان چوبر خطه امامزاده ابراهیم شهرستان شفت به قشم مهاجرت نموده­اند، که از این تعداد حدود ۳۰۰ نفر هم اینک همراه با خانواده و مابقی جوانان مجردی هستند که بصورت دو یا چند نفره اقدام به اجاره مسکن و اقامت در شهرهای قشم و درگهان نموده­اند.

با بررسی روند مهاجرت تالشان به قشم مشخص می­گردد که علل اصلی مهاجرت تالشان به  جزیره قشم، در درجه اول نبود بازار کار و معضل بیکاری، و در درجه دوم عدم وجود درآمد کافی در منطقه تالش است. به همین علت عده­ای تصمیم به ترک تالش و مهاجرت به مناطق دیگر می­گیرند. غیر از مهاجرت تالشان به جزیره قشم، نمونه­های دیگری نیز از مهاجرت­های این چنینی تالشان به شهرهایی چون تهران و ساوه و شاید هم نقاط دیگری از کشور قابل بررسی و پژوهش می­باشد.

وضعیت کنونی جامعه تالشان قشم

حرکت و پویایی خاصی در زندگی روزمره ساکنان جزیره قشم، از ساعات اولیه صبح تا واپسین لحظات شب قابل مشاهده است. بخشی از این جنب­و­جوش و سرزندگی به حضور مسافران و گردشگران بر می­گردد و بخش دیگر آن به رونق اقتصادی و امید به رشد و توسعه شغلی و درآمدی است در وجود ساکنان جزیره نهادینه شده است. اینجا حتی در محفل­های تفریحی دوستانه، یخش اعظم صحبت­ها پیرامون چگونگی رونق دادن به کسب و کار می­باشد، و از دریچه ای گپ و گفت های دوستانه، فرصت­های اقتصادی پیش رو به بحث گذاشته می­شود، که این موضوع باعث هم افزایی اطلاعاتی برای این افراد خواهد بود.

سطح عمومی اعتماد در روابط فی مابین شخصی و تجاری، در حد خوب و قابل قبولی قرار دارد. بانک­های فعال در جزیره، ارتباط خوبی با تجار و کسبه فعال در جزیره دارند و در زمینه اعطای تسهیلات و خدمات، در رقابتی سخت با یکدیگر برای جذب سرمایه­ هستند. البته این موضوع نشان­دهنده توانمندی اقتصادی بالای فعالان عرصه تجارت در جزیره نیز می­باشد.

تالش­های جزیره قشم در حال حاضر در صنف­های مختلفی چون پوشاک، لوازم خانگی، کیف­وکفش و انبوه­سازی حضور دارند،  تعداد اندکی از این جامعه نیز در سازمان منطقه آزاد قشم، دیگر نهادهای دولتی و شرکت­های خصوصی ایرانی و خارجی مستقر در جزیره قشم، نظیز شرکت سوپرپایپ، زیمنس، دخانیات قشم، سیمان قشم و شرکت نفت فلات قاره حضور دارند.  دربین تالشان شاغل در بخش­های خصوصی و دولتی، عده ای با لیاقت، صداقت کاری و استعداد ذاتی که بروز داده اند، در حال حاضر در رده­های میانی مدیریت سازمان­های خویش مشغول به فعالیت هستند.

در ادامه این بخش به ابعاد مختلف زندگی تالشان قشم خواهیم پرداخت:

الف- حضور تاثیر گذار جامعه تالشان در جزیره قشم

کسبه و تجار تالش، با بهره­گیری از تجربیات سال­های حضور در بازار پر رونق جزیره قشم، هم اینک نقشی بسزا و تاثیر گذار در اقتصاد جزیره قشم دارند. در بخش بازار پخش پوشاک، بی­درنگ قطب اصلی بازاریان شهر درگهان را تشکیل می­دهند. شهر درگهان که در ۲۰ کیلومتری شهر قشم قرار دارد، با داشتن بازارها و مجتمع­های تجاری قطبی بسیار شناخته شده در بازار پوشاک ایران می­باشد، که مسافران و خریداران عمده فروش و خرده فروش، برای خرید کالا با قیمت­های مناسب به بازارهای شهر مراجعه می­نمایند. در این میان، بازار قدیم درگهان، قطب اصلی پخش عمده پوشاک جزیره قشم می باشد و نکته حائز اهمیت اینکه نبض این بازار در دست فرزندان توانمند تالش است. یادآوری دیگر در این خصوص اینکه، به علت حجم بالای سرمایه مورد نیاز برای گردش مالی و پوشش هزینه­ها در بازار پخش عمده پوشاک جزیره، هرکسی را یارای حضور در این بازار نیست. بعنوان مثال اجاره سالیانه تعدادی از فروشگاه های این بازار ممکن است به سالی ۲۰۰ میلیون تومان هم برسد، که این رقم حکایت از سرمایه بری بالای این بازار دارد.

کسبه و تجار تالش فعال در بازار پوشاک و لوازم خانگی در سال­های ابتدایی فعالیت، اقدام به تامین کالاها و اقلام خود از کشور امارات متحده عربی و بازار دبی می­نمودند. اما در ادامه با کسب تجربه اندوزی تعدادی از آنها، مبادرت به سفر به کشور چین و تهیه کالاهای خود از مبدأ این کشور نمودند. در ادامه نیز مبادرت به تولید پوشاک و لوازم خانگی با برند­های اختصاصی خود نمودند، که امروزه در بازار تهران سراسر کشور مشتریان خاص خود را دارند. در ضمن این گردش کار بسیار خوب زمینه کار آفرینی بسیار خوبی را توسط این فعالان اقتصادی فراهم نموده است که این امر سبب گردیده است که در سال های گذشته جوانان بسیار از تالش توسط این کسبه و تجار جذب این بازار کار پویا گردند.

تنی چند از تجار صاحب نام تالش جزیره نیز اقدام به عرضه کالا با برندهای اختصاصی خود می­نمایند. در این میان برندهایی چون “ساچلی”، “گشه” و “تیراژه حریر قشم” در بخش پوشاک و برندهای “نزونی” و “مجیک استار” در بخش لوازم خانگی در جزیره قشم، آوازه بسیار خوبی برای خود دست­و­پا کرده­اند و هم اینک مشتریان زیادی از بازار تهران و دیگر شهرها دارند. البته مد نظر قرار دادن کلامت و اسامی تالشی در انتخاب نام فروشگاه و محل کسب نیز مورد توجه بوده است. برخی از این کسبه از کلماتی چون “بری­یا”، ” کادوس”، ” شاندرمن”، “شاندرمن­سیتی”، “ماسوله”، “ویسرود”، “امامزاده ابراهیم” و “پارس کادوسیان قشم” برای نامگذاری فروشگاه، دفترفروش­املاک و یا نام شرکت، سود برده­اند. نکته حایز اهمیت در این خصوص حساسیت و ظرافت فرزندان تالش در خصوص معرفی فرهنگ غنی تالش از ورای انتخاب برندها و اسامی فروشگاه­ها با واژه ها و اسامی تالشی است.

در سالیان اخیر با رشد روز افزون صنعت ساخت­و­ساز مسکن در قشم، تعدادی از تالشان به این صنعت ورود پیدا کرده و بتدریج در این بازار رو به گسترش پیشرفت های خوبی را داشته اند. اکثریت متقضیان تالش خرید مسکن، در وهله نخست به هم ولایتی­های فعال در این عرصه مراجعه و تا حد امکان سعی می­کنند که نیاز مسکن خود را از طریق آنها تامین کنند. در حال­حاضر نزدیک به بیش از ۱۰۰ واحد آپارتمانی در حال ساخت­وساز توسط انبوه سازان تالش، پیش فروش شده است که این امر نشاندهنده، پیشرفت خوب انبوه سازان تالش و همچنین اعتماد جامعه تالش مقیم جزیره به آنان دارد.

در میان تالشان شاغل در سازمان منطقه آزاد قشم،

 

ب- تنی چند از تالشان موفق در جزیره قشم:

رمضان مسکینی، همانطورکه در بخش آغاز مهاجرت تالشان به قشم اشاره گردید، اولین شخص در بین جامعه مهاجر تالش که از شاندرمن به جزیره قشم عزیمت نمود. (حسب تحقیقات میدانی نگارنده). در ادامه نیز تالش­های زیادی از طریق ایشان جذب بازار کار در قشم شدند. آقای مسکینی هم اکنون بعنوان ریاست حسابداری هزینه­ها و پیمان­های سازمان منطقه آزاد قشم مشغول به فعالیت هستند.

مهندس کمال بیرامیان، از دانش آموخته­گان دانشگاه صنعتی شریف در مقطع کارشناسی رشته مهندسی صنایع و کارشناسی ارشد در رشته MBA، اهل هشتپر، که هم اینک بعنوان ریاست منطقه ویژه اقتصادی جزیره قشم در سازمان منطقه آزاد قشم فعالیت دارند. علاوه بر آن، بعنوان استاد دانشگاه در چند واحد دانشگاهی جزیره مشغول به تدریس نیز می­باشند.

اسلام پور طهماسبی: تاجری موفق در پخش لوازم خانگی از شاندرمن، دارای دو برند انحصاری “مجیک استار” و “نزونی” در بازار لوازم خانگی، که در سطح جزیره و دیگر شهرها و حتی بازار رشت، آوازه­ای برای خود دست و پا نموده است. ایشان در بازار پررونق مسکن جزیره نیز فعال هستند و واحدهای زیادی را، به ویژه برای تالشان مقیم قشم در دست ساخت دارند.

علی غریبی و حسین کامیاب، از تالشان خطه امامزاده ابراهیم شهرستان شفت که سالیان سال است در بازار پوشاک قشم جزو تجار بنام بازار هستند. این دو با برند انحصاری خود با نام “ساچلی” در بازار پوشاک حضوری بسیار پررنگ دارند. البته حوزه فعالیت آنها به قشم محدود نبوده و دارای دفتر فروشی در بازار بزرگ تهران نیز هستند.

رضا زمانی نیز یکی دیگر از تجار بنام تالش  جزیره قشم از خطه امامزاده ابراهیم شفت است. او  در مدت حدود ۱۵ سال حضور در خطه جنوب و جزیره قشم توانسته موفقیت­های بسیار خوبی در بازار پوشاک کسب نماید.

ج- ادامه تحصیل و فراگیری زبان انگلیسی در کنار کسب وکار

نکته دیگر در خصوص جمعیت تالشان جزیره قشم، علاقمندی به ادامه تحصیل در کنار کسب­و­کار در بین افراد این جامعه مهاجر می­باشد. یکی از شرایط مساعد در جزیره قشم، مهیا بودن امکان برای ادامه تحصیل در مقطع دانشگاهی، با وجود چند واحد دانشگاهی فعال در جزیره می­باشد. فرهنگ کار تلاش در جزیره فقط به کسب و کار محدود نشده، بلکه به حوزه یادگیری هم رسوخ کرده است. تالشان جزیره نیز از این قاعده مستثنی نبوده و تعدادی از آنها توانسته اند در مقاطع کارشناسی و کارشناسی­ارشد، در رشته های مختلف ادامه تحصیل داده، و از علم و دانش نیز جهت بهبود کسب کار بهره­گیرند. در این میان تنی چند از تالشان دارای تحصیلات دانشگاهی، بعنوان استاد در برخی واحد­های دانشگاهی سطح جزیره مشغول به تدریس نیز هستند.

تعدادی از کسبه، تجار و شاغلان شرکت­های خارجی از جامعه تالش، به واسطه نیاز روز افزون به استفاده از زبان انگلیسی، در مراودات روزمره تجاری و مسافرت­ها و ماموریت­های کاری، مباردت به یادگیری زبان انگلیسی در سطوح مختلف نموده­اند.

 

د- گوهر بنای قشم-شرکت تعاونی تالشان جزیره

در سال ۱۳۹۳ و به پیشنهاد تعدادی از تجار تالش جزیره، تعاونی گوهر­بنای قشم، با هدف بهره­برداری بهتر از شرایط اقتصادی تجاری جزیره قشم به نفع اعضا و جامعه تالشان جزیره تاسیس گردید. در مرحله اول ۱۲۰ نفر از کسبه و تجار تالش به عضویت این تعاونی درآمدند. رفع نیاز مسکن اعضا درجه اول و جامعه تالشان در درجه دوم در اولویت­ فعالیت­های این تعاونی علاوه بر بحث درآمد زایی قرار گرفت. در خصوص انتخاب بازار هدف فعالیت تجاری نیز با وجود نیم نگاه هایی به حورز گردگشری جزیره، بیشتر حضور در بازار مسکن مد نظر این تعاونی است.

تشکیل این تعاونی نیز نمادی دیگر از حس همبستگی و انسجام جامعه تالش دارد. اگر چه فعالیت آن گام­های ابتدایی خود را سپری می­نماید، و در ادامه چالش­های فراوانی را در پیش رو خواهد داشت، اما باید این نکته را مد نظر قرار داد، که این سیر طبیعی تشکیل هر سازمانی و مجموعه موفقی بوده است. از منظر مدیریتی و تجاری هم اگر تشکیل این تعاونی، در دو بعد برای اعضای آن مثمر ثمر خواهد بود. بعد اول همان قدرت اقتصادی حاصل از گردهم آمدن سرمایه­های اندک اعضا و زمینه ایجاد حرکت­های پر سود برای همه اعضا می­باشد. در بعد دوم که، بعد مدیریتی می باشد، نیز ارزش افزوده­ای که نصیب اعضا می­گردد، تمرین کار تیمی و ایجاد تشکل­های مردم نهاد است. امید است که این تعاونی با پشت سرنهادن مراحل رشد سازمانی و چالش­های پیش رو نقشی ارزنده را در زمینه موفقیت روز افزون تالشان در جزیره داشته باشند.

 

ه- فعالیت های ورزشی، تفریحی و خانوادگی

در نیمه اول سال که معمولا جزیره قشم از آب و هوای بسیار گرم و شرجی برخوردار است، امکان استفاده از تفریحگاه­ها و تفرجگاه­های ساحلی بسیار محدود است، از این رو، تالش­های مقیم جزیره که درپایان هر هفته سعی می کنند تا با حضور دورهمی­هل و شب­نشینی­های خانوادگی با دوستان و آشنایان، برای خانواده­های خود که دور از فامیل و پدر و مادر هستند، جمع های صمیمیمانه­ای را رقم زده و بدین سان، گرمای کانون مقدس خانوده را حفظ کنند.

و اما در نیمه دوم سال، که جزیره قشم هوای بسیار مطلوب بهاری را، برخلاف زمستان سرد و سخت تالش تجربه می­کند، خانوده­های تالش مقیم قشم، کمتر آخر هفته­ای را در خانه گذرانده و بیشتر این روزها را در سواحل زیبا و مرجانی، پارک زیتون، ساحل سیمین، سواحل جادویی جزایر ناز و دیگر تفرجگاه­های جزیره قشم در کنار یکدیگر با شادابی و سرزندگی می­گذرانند.

یکی دیگر از فعالیت­هایی که تالش­های جزیره نسبت به انجام آن رغبت نشان می­دهند، حضور در فعالیت­های ورزشی، از طریق اجاره زمین­ها و سالن­های ورزشی برای فعالیت­های ورزشی و بویژه فوتسال، فوتبال گل کوچک می­باشد. در این زمینه در مسابقات فوتسالی که هر ساله به مناسبت­های مختلف در جزیره قشم برگزار می گردد، معمولاً تیمی از جامعه تالشان حضور دارد. علاوه بار این چندین دوره مسابقات فوتبال گل­کوچک نیز در بین تالش­های مقیم جزیره برگزارگردیده است.

 

و- هییت مذهبی تالشان جزیره قشم

با افزایش جمعیت گیلانی­های مقیم جزیره قشم، این جمعیت مهاجر تصمیم به تشکیل به هییت­های مذهبی برای عزاداری در ایام محرم نمودند، که همیشه با استقبال خوب و حضور تالش­ها همراه بوده است، سابقه این هییت ها به ۱۲ الی ۱۴ سال قبل باز می­گردد. در سال­های بعد و با رشد جمعیت مهاجر و بزرگتر شدن هییت­های مذهبی جزیره، تالشان تصمیم به تاسیس هییت عزاداری مستقل گرفته و از سال ۱۳۹۱ با نام هییت “تالش­های جزیره قشم” در عزاداری­های محرم حضور می­یابند. هرساله قبل از فرا رسیدن ایام عزاداری محرم، کمک­های مردمی برای برگزاری هر چه باشکوه تر این مراسم توسط هییت امنا این هییت جمع آوری می­گردد. تالشان هم بخاطر ارادت به اهل بیت نبوی و بویژه سرور و سالار شهیدان، امام حسین(ع)، کمک­های قابل ملاحظه را به هییت می­نمایند. در طول شب­های دهه اول محرم، مراسم عزاداری با شکوهی توسط هییت تدارک دیده می­شود. لازم به توضیح است که این هییت عزاداری با وجودیکه دیگر هییت­ها، جمعیت مهاجر یک یا در مواردی چند استان را شامل می­شوند، یکی از بزرگترین و یا شاید بزرگترین هییت عزاداران مهجر مقیم جزیره می­باشد. تشکیل این هییت عزاداری را می­توان یکی دیگر از نماد­های انسجام و همبستگی تالشان مقیم جزیره دانست که زبانزد دیگر ساکنین جزیره می­باشد.

در اعیاد مذهبی نیز معمولاً سفره­های متعددی توسط خانم­های تالش و با حضور جمعیت زیادی از بانوان جامعه تالشان مقیم قشم برپا می­گردد.

 

ز- در کنار یکدیگر در غم و شادی، مشکلات، گرفتاری­ها

یکی از خصوصیات بسیار ارزنده تالش­ها، بعنوان یک از اقوام متمدن ایرانی، غافل نبودن از حال خانواده، دوست، همسایه، همشهری است. موضوعی که در آمیزه های دینی ما مسلمانان نیاز به آن سفارش بسیار شده است. این امر خوشبختانه در بین جمعیت تالش مقیم جزیره قشم نیز مشهود می­باشد، به نحوی که اگر برای شخصی مشکلی چه از نوع مالی و غیر مالی بروز نماید، آشنایان و دوستان بی­تفاوت نبوده و نهایت تلاش خود را در جهت کمک به آن فرد و برطرف نمودن آن معضل خواهند داشت.

در خصوص اخذ تسهیلات از بانکها، خوشبختانه جمعیت تالش مقیم بخاطر اعتبار بالایی که نزد بانکها دارند، بصورت زنجیره­ای اقدام به حمایت از یکدیگر نموده و معمولاً بانک­ها در اکثر موارد مشکلی در خصوص ارائه تسهیلات به این قشر ندارند.

در مورد اشخاصی هم که برای اولین بار به قشم مهاجرت می­نمایند نیز کسی در خصوص کمک به آنها برای درک شرایط درست از اقتصاد جزیره، امکان سکونت موقت در کنار دوستان و مشاوره در خصوص نحوه سرمایه­گذاری صحیح دریغ نمی­نماید.

در مورد جشن­های عروسی هم که جوانان تالش در جزیره برگزار نموده­اند، حضور جمعیت عظیم تالش در این جشن­ها و حمایت از زوج­های جوان در شروع زندگی اشاین توجه بوده است.

در سال گذشته و پس از آتش­سوزی مهیب بازار صدف درگهان، که ضررهای هنگفتی را به تعدادی از کسبه تالش نیز وارد کرد، همه کسبه تالش سعی نمودند تا با کمک به این صدمه دیدگان از راه­های مختلف، همچنین ایجاد تشکلی از آسیب دیدگان این حادثه، قدرت چانه زنی این حادثه دیدگان را با نهادهای دولتی، جهت جبران خسارات افزایش دهند.

در نهایت اینکه با رشد مالی و بهبود وضعیت اقتصادی که برای تالشان جزیره فراهم شده است، عده بسیاری از آنها توانسته­اند سروسامانی به وضعیت اقتصادی اعضای خانوده ساکن در تالش و یا نقاط دیگر بدهند. همچنین در کمک به افراد نیازمند دارای مشکلات مالی در خصوص تامین معاش و یا هزینه­های پزشکی، حادثه دیدگان بلایای طبیعی، فقرا و محرومان همیشه پیش قدم بوده اند.

ح- رسانه­های فرهنگی تالش در جزیره قشم

در زمینه فرهنگی نیز تالشان با اینکه بسیار از وطن دور افتاده­اند، اما همواره سعی در حفظ ارتباط خود با سرزمین و فرهنک تالش از دریچه مکتوباتی چون ” ماهنامه تالش “، که با زحمات آقای شهرام آزموده” (سردبیر محترم این ماهنامه) و همچنین تلاش­های آقای مصطفی غریبی( از کسبه تالش درگهان)، در اختیار علاقمندان فرهنگ تالش در قشم قرار می­گیرد، و یا ارتباط با سایت­ها و رسانه­های مجازی تالش، تهیه کتابهایی با موضوعات مرتبط با فرهنگ تالش و گوش دل سپردن به موسیقی تالشی، آنهم در کنار سواحل نیلگون خلیج فارس دارند.

سخن پایانی: چشم انداز بازگشت مهاجران تالش جزیره قشم به سرزمین پاک مادری، تالش

با توجه به مطالب اشاره شده در بالا می­توان به این جمع بندی رسید که تالش های مقیم جزیره قشم که با بهره گیری از نبوغ، استعداد، پشتکار و قدرت تحمل شرایط سخت و دور از وطن، با بهره­گیری از شرایط خوب اقتصادی جزیره قشم، توانسته­اند در یک سیر تکاملی، جایگاه بسیار خوب اقتصادی، معیشتی و اجتماعی را برای خود در جزیره قشم رقم بزنند.

چشم اندازی که اکثریت قریب به اتفاق مهاجران تالش جزیره برای آینده خود ترسیم می نمایند این است در آینده به سرزمین و زادگاه ماردی خویش بازگردند.در همین مقطع کنونی نیز بسیاری از تجار موفق در صورت مساعد بودن شرایط کسب­وکار و سرمایه­گذاری در منطقه تالش، تمایل به حضور در سرزمین مادری و سرمایه گذاری در زادگاه خویش دارند. حضوری که علاوه بر تاثیرات بسیار مثبت در بازار کار و اقتصاد منطقه و ایجاد اشتغال برای خیل عظمی جوانان و تحصیل کرده­های تالش، می­تواند منشا اثرات بسیار خوبی در حمایت از فعالیت­های فرهنگی در تالش را مهیا نموده و زمینه ارتقای هر چه بیشتر فرهنگ تالش را فراهم سازد.

اما مطلب قابل تامل اینکه، عدم مهیا بودن شرایط مساعد برای سرمایه­گذاری مطمئن و بدون دغدغه، عدم حمایت از سرمایه­گذاران بخش خصوصی و در نهایت نبود دیدگاه بلند­مدت حمایتی از کار آفرینان و فعالان عرصه اقتصادی تالش، زمینه لازم برای ترغیب این قشر موفق مهاجر، جهت حضور مجدد در منطقه تالش و سرمایه­گذاری در آن ایجاد ننموده است. آنهم در شرایطی که منطقه تالش در جوار منطقه آزاد انزلی واقع است که با برنامه­ریزی­های صحیح و اصولی می تواند در آینده همچون قشم به پایولتی برای رونق اقتصادی استان گیلان مبدل گردد. اگر مسولین در خصوص پیشرفت اقتصادی، بازرگانی و صنعتی تالش جدی باشند، در وهله نخست باید شرایط و زیر ساخت های لازم برای جذب سرمایه را فراهم آورند تا سرمایه گذاران راغب به حضور در تالش وسرمایه گذاری درآن باشند، همین فرزندان تالش که بخاطر مهیا نبودن شرایط اشاره شده در بالا مجبور شده اند تا صدها کیلومتر دور از وطن مشغول به زندگی باشند، مطمئناً با احساس وجود شرایط، سخت افزارها و حمایت های دولتی از بخش خصوصی و فعالین بخش اقتصادی در اولین فرصت ممکن سرمایه، اندوخته خود را در تالش بکار خواهند بست تا هم فرزندان تالش همیشه در آغوش تالش باشند و در عوض   اقتصاد و بازار کار نه چندان رو براه تالش نیز با حضور این فرزندان سینه چاک دور از وطن شاهد روزهای خوبی باشد.

به امید فرا رسیدن چنین روزی باید امید بست و منتظر ماند.

در پایان لازم است از آقایان رمضان مسکینی، رامین گلپور لاسکی، اسلام پورطهماسبی، رامین امجدی که در امر گردآوری اطلاعات، در خصوص تاریخچه و وضعیت کنونی جامعه تالش­های مقیم جزیره، در این نوشتار کمک­های شایانی را داشتند کمال تقدیر و تشکر را داشته باشم.

 

پایان

منابع:

1. زیاری، ک؛ رستم گورانی، ا؛ بیرانوند، م،(۱۳۸۸)، بررسی تحولات جمعیتی و سکونتی در شهر قشم تا افق ۱۴۰۵، فصل نامه مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای، شماره دوم
2. انوار، س ف، (۱۳۸۴)، قشم و تجربیات توسعه، کتاب ایده ها، تهران: انتشارات منطقه آزاد قشم، چاپ اول
3. وبسایت شورای عالی مناطق آزاد
4. www.Qeshm.ir
5. www.sahranews.ir
6. www.tebyan-zn.ir
7. www.aftab.ir

منبع مقاله: ماهنامه تالش، شماره ۸۰، سال دوازدهم؛ تیر ۱۳۹۴