مقدمه ای بر منظومه ی طنز «سَتـّار و سَرکار» اشکبوس اسرارپوش

سید مومن منفرد

علی (اشکبوس) اسرارپوش در سال ۱۳۳۵ در بازار جمعه شاندرمن متولد شد. خودش می گوید: در اول ابتدایی مسجدی و اولین نوحه خوان مسجد شاندرمن بودم و در ماه محرم به تعزیه خوانی می پرداختم. در اوان کودکی مؤذن مسجد بودم و  تابستان که هیچ کس در بازار شاندرمن نبود و کسی جرئت عبور از کنار قبرستان و مسجد را نداشت، بدون توجه به این مسائل به مسجد رفته و اذان می گفتم و نماز می خواندم. جایگاه خوبی در دیدگاه مردم پیدا نموده بودم و به این ترتیب شخصیت من شکل گرفت.

     ایشان پس از تحصیل در شهر خود، شاندرمن، به استخدام ارتش درآمد و دست سرنوشت او را به شهرهای دوردست فرستاد. دوری از وطن و غربت، مسائل شغلی و گرفتاری های خاص آن موجب شد تا تراوشات فکری خود را با زبان شعر بیان نماید. اولین اشعار خود را در سال۱۳۵۱ به زبان تالشی و در سال ۱۳۵۳ به زبان فارسی سروده است. با مطبوعات نیز همکاری داشته و چند سال مفسر سیاسی روزنامه ی کیهان بوده است. علاوه بر شعر، در کارهای نمایشی، مقاله نویسی و… نیز فعالیت نموده و در موارد متعددی مقام نخست را در این زمینه ها کسب کرده است. بین سال های ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۲ در انجمن شعر و ادب خرم آباد، فعالیت چشمگیری داشته که حاصل تلاش ایشان و دوستانش موجبات پیشرفت فرهنگی و اجتماعی هر چه بیشتر استان لرستان را فراهم ساخت. در اواسط دهه ی هفتاد به موطن خود، شاندرمن، برگشت و از ارکان اصلی انجمن شعر و ادب ماسال و از افراد تأثیرگذار در تشکیل انجمن شعر و ادب شاندرمن گردید. به علاو زمینه ساز و مجری دو همایش بزرگ «شب شاعران تالش» در شاندرمن شد.

     وی به زبان های تالشی، گیلکی، تاتی و فارسی شعر می سراید و طنز پرداز بسیار ماهری است که با زبان نیشدار و شوخ طبعی خود مشکلات جامعه را بیان می کند. یکی از نوارهای کاستی که در اوایل دهه ی ۷۰  با عنوان «ستار و سرکار» از ایشان پخش شده بود، هنـوز وِرد زبان هاست و علاقمندان و هنردوستان منتظر انتشار آثار دیگری از ایشان هستند؛ آثاری  که عمدتاً آماده ی چاپ و نشرند. ناگفته نماند که آقای اسرارپوش در زمینه ی موسیقی، به خصوص نواختن ساز سنتور، نیز متبحر است.^۱

درباره منظومه ی «ستار و سرکار»:

     استاد در این منظومه ی طنز، با زبانی شیرین و زیبا، زندگی تالشان را در بیش از ۵۰ سال پیش در منطقه ی شاندرمن به تصویر کشیده است. چنان که اشاره شد، این منظومه در اواسط دهه ی هفتاد به صورت کاست به بازار آمد. به نظر نگارنده نیاز است منظومه ی « ستار و سرکار» استاد اسرارپوش، منظومه ی «خندیله پِشت» زنده یاد استاد فرامرز مسرور ماسالی و منظومه ی «شالَه را» استاد علی عبدلی نیز به مانند منظومه ی «فَقره بَندَلی» استاد مسعود شهبازلی و منظومه ی «خس و خَسار» استاد ابراهیم خادمی ارده، از دید جامعه شناسی بررسی و تحلیل شود؛ چیزی که از عهده ی نگارنده خارج است. امید آن می رود که  مدرسان دانشگاهی چون دکتر حسین محمدپرست به این موضوع مهم بپردازند؛ چرا که امری ضروری و بسیار مهم است و به این مجموعه ها اعتبار علمی و هنری بیشتری می بخشد.

برخی از برجسته ترین ویژگی های منظومه:

     ۱ـ به تصویر کشیدن «سه موضوع» با زبان طنز و با مهارت بسیار بالا.

     ۲ـ استفاده از سه زبان تاتی، تالشی(تالشی شاندرمنی) و فارسی. در واقع حُسن کار استاد در این است که به زبان حال مردم شعر می سراید و کلمات را طوری در شعر به کار می برد که خواننده به راحتی می تواند آن دوران و آن موضوع را در ذهن خود تداعی و مجسم نماید و با آن رابطه ای قوی برقرار کند.

     ۳ـ استفاده از ضرب المثل های اصیل زبان تالشی در طنز. مثل: «فلانی زیندانی را صَلا سَری بَندَه ». یعنی: فلانی برای زندان رفتن منتظر دعوت می باشد. یا: «فلانی هنتَه آبَه ایزمَه چوئـَه». یعنی: فلانی درست مانند یک تکه چوب خشکش زد. یا: «فلانی رَنگ آبَه زَردَه جوئـَه». یعنی: رنگ و روی فلانی مانند زردچوبه شد. یا: «دﬞ پا داری دﬞ پا دیگَه قَرض ویگِه». یعنی: دو پا داری دو پای دیگر قرض بگیر. یا: «مردومی گوشِن کرا تیر آبون». یعنی:گوش مردم دارد [جهت شنیدن خبرها] تیز می شود. یا: «فلانی کَرگی شی ویختَه بَه خومَه». یعنی: فلانی مانند مرغ در لانه خود خوابیده بود (از دستش کاری برنمی آید). یا: «دشمِنی چِم لوچ آبَه». یعنی: چشم دشمن کج شد (ناراحتی دشمن از پیشرفت بقیه) و… .

     ۴ـ آگاهی ایشان از دیگر لهجه های تالشی. به عنوان مثال برای «سِیْ رضا» ماسوله ای کلمه «هونی» را که مختص ماسوله ای هاست را به کار می برد (: دَخندشَه هونی مَرَم یا بِه کا).

     ۵- در این منظومه، ستار و باجی ماشی، تالشِ شاندرمن، سِیْ رضا، ماسوله ای، عنایت رفیعی و پیسَه مَرَم، تات زبان هستند.

     ۶ـ انطباق دوران گذشته با امروز. توضیح این که: هنوز هم که هنوز است، موقع برداشت محصول، شلتوک ارزان می شود و کشاورزان مثل همیشه متضرر می گردند (:وَختی ک_ˇ مَحصولر پِرا اَرزونَه / آخ چ_ˇ گیرَفتاری دار_ˇ هم دونَه).

     ۷ـ اشاره به ارتباط مستقیم بین درآمد زارعان و کاسبان بازار: اگر وضع مالی کشاورزان خوب نباشد و نتوانند محصولات خود را به قیمت مناسبی بفروشند، به تبع آن قدرت خرید مردم کاهش پیدا خواهد کرد (:سالی ک_ˇ زارِعون دَرآمَد کَمَه / بازاری کاسبِن گلِر بون هَمَه).

     ۸ـ اشاره به نشستن تالشان در قهوه خانه ها (چایخانه ها)؛ جایی که تمام اخبار روستاها توسط افراد در آنجا بیان می شود.

     ۹ـ اشاره به خانه های کاه گلی و رسم «آلاوَه کَردِه: نوعی رنگ آمیزی و تعمیر روساختی خانه های کاه گلی» و نیاز به «فل: سبوس برنج» برای مخلوط کردن با گل و استفاده از آن در رنگ آمیزی این خانه ها که متأسفانه در حال حاضر منسوخ شده است (: ای بابایی کَه کو آلاوَه دار_ˇ / ماشین خانَه کو ای کیسَه فل بَر_ˇ).

     ۱۰ـ استفاده از واژه ها و ترکیبات بسیار زیبای تالشی در این طنز، مانند: « سیکَلْ سیکَلِه: مغرور، مغرورانه»، «چوتال: ناز کردن»، «گلِر بون: نابود می شوند» و … .

     ۱۱ـ اشاره به حمل شلتوک در گذشته با اسب و به وسیله ی چهار پا دار (چاروادار) که امروزه منسوخ شده است.

     ۱۲ـ اشاره به سادگی تالشان، به خصوص پدر و مادرهایی که سواد خواندن و نوشتن نداشتند (: چ_ˇ خیالَه چ_ˇ زوئه خدمَت کَر_ˇ / شام و نهاری هَمَه شا نَن هَر_ˇ).

     ۱۳ـ چگونگی ناز کردن مادران، پسرانشان را آن گاه که آن ها را به سوی خدمت مقدس سربازی روانه می کردند (: نازی نَه وایْ مِرم اَز ام یاری را / دِدِه بمِر_ˇ اشتَن سَرکاری را).

     ۱۴ـ اشاره به کم فروشی و تقلب در فروش اجناس به مردم (:هَر مَتاعی پَشی بو کَمتَر خرن).

    ۱۵ـ اشاره به رشوه دادن به سرگروهبان ها هنگام سربازی در ادوار گذشته (: دَه تمَن آدَیْ اشتَن سَرْگرْبانی / پاگون_ˇ اعلیحضرتی دورانی / پونزَه روزی مرَخَصی نَقد آبی / سرْکاری سر و کَلَّه یا پَیدا بی).

     ۱۶ـ به کار بردن بعضی جملات در طنز که در منطقه تبدیل به ضرب المثل شده است (: سرکار وا ک_ˇ سَرِ مَرا نَچاکن / دو تا تخم مرغ بَرایَم دَچاکن).

     ۱۷ـ اشاره به انجام فرایض عبادی، مثل نماز، هنگام خروس خوان (: مَشتَه باجی هم ساعتی آ بِرون / اذانی وَخت، اَ وَخت_ˇ صب سوکْلَه خون / بَندَه خدا آ بیگِر_ˇ دَس نماز / تا بکَر_ˇ خدا نَن راز و نیاز).

     ۱۸ـ استفاده ی به جا از زبان تاتی و این که در شاندرمن چرخه ی اقتصادی بیشتر به دست تات زبان ها می چرخد (: مَردَه لاون ببو مَگَر وندَر_ˇ / سرکار زیرَنگ ببو اَو_ˇ غَم هَر_ˇ / خِیْلی چَموشِه تَرسم سرکار مَشا / یَبوئـَه کرَه دَنش_ˇ هم گیروَه را).

     ۱۹ـ استفاده ی بسیار جالب از زبان «فارسی ـ تالشی» که نشان دهنده ی تبحر ایشان است و کاملاً واقعی به نظر می آید (: سرکاری واتَه پول هیچَه گَوْگَو است / روارَه تونَه است و نیصفی شَو است / ماشین اَگَر سَخت آبَه و شد کَلَک / به کی بگویم که بیاید کمک / نِه اَقَه جان اَمانی روز است نِخام / گیر می کند ماشین، تم دوئـِه نِشام/ اما اَگر یه اسبی پیدا بِشَد / نَفَس دارَه اَسبی ک_ˇ کَفا پِشَد / کرایَه هر چی که بخاد اَز آدَم / انعامی هَم اسبَه صاحیبی میدم) و  (واتْشَه تـو با مـن بودی بشن عمـو / اسـب ک_ˇ سَل است اَگَر ک_ˇ فیلَم ببو / من نتوانم بی جلَف دَنشم / چمن پلا اسپَه دَم اشتَن کشم / تو ساعت چهار برایم بیار / چ_ˇ بقیَه نَم تو دیگر کار مَدار).

     ۲۰ـ اشاره به این که پنج شنبه بازار شاندرمن در گذشته، روز جمعه برگزار می شد. در حال حاضر نیز بر روی تابلوی شهرداری این شهر اسم «بازار جمعه شاندرمن» درج شده است (: شاندرمَنین جمَه روزون بازارَه).

     با توجه به محاسن بسیار زیادی که این منظومه دارد، نگارنده بر آن شد تا این شاهکار ادبیات تالشی را به صورت مکتوب در اختیار خوانندگان ماهنامه ی تالش قرار دهد. باشد که مورد توجه خوانندگان گرامی قرار گیرد.

«ستار و سرکار»

خــــدا مَـکَــــــــر_ˇ ک_ˇ بـدهــــکار بـبی

یـا ک_ˇ چَـــک و سـفـــتَه گیـرفتار ببی

پـــول ک_ˇ داری هَـــــری عَـسَل و کَرَه

پــول مَـــداری کــــوفتــی ت_ˇ کو بِهتَرَه

فَـصــل_ˇ بـهــــار فـصـل_ˇ گیـــرفتاری یَه

هَـــر کَسـی ک_ˇ کارش بجـــارْکاری یَه

بـهــــار دَرا غَـــــم_ˇ بـجـــــــــــاری دارَم

هَــــــــزار امـیــــــدَواری نَـــن اَیْ کـارَم

خـشــکی گِـــر_ˇ ، آفَـت ژَن_ˇ ، مال هَـر_ˇ

بـانـگ و طـلــبــخـــــواه و کـــرِچــی بَر_ˇ

ای وَر درِه ســاقَه خـــــوارَه کِــــرم دَرا

ای وَر درِه هَــــــزار جــــورَه واش پِــــرا

گیــلَه کاپــوشِــن بـــــرجــی ریشَه ژَنن

گـاهـــی وینــی خوئـِـن چ_ˇ مَـــرزی کَنن

وای ک_ˇ اَگَــــــر دومـــــلَه دَگــــن_ˇ بجار

تا جان داری بـمــــوس بیــــگِه روزَه کار

اَگـــــر ک_ˇ وارش مَـکَــــــر_ˇ وَختـــی نَه

د_ˇ غــــوشَـه بـــــرج بَر_ˇ چ_ˇ بَدبَختی نَه

وَخـتـی ک_ˇ مَحصـــولــــــر پِـــــرا اَرزونَه

آخ چ_ˇ گـیـــرَفـتـــــــاری دار_ˇ هــم دونَه

سالـــی ک_ˇ زارِعـــــــون دَرآمَـــد کَـمَه

بـازاری کـاســبِـــن گـلِـــر بـــون هَــمَه

بـازار کَســاد بو چَــکی بَرگَــــشت ژَنن

قَـهـــوَه خـــونَه نشن ت_ˇ را تَشت ژَنن

ای مـاجــــرایی ویـــر اومَـــــه من اَلان

گـــوش آکَـــــری شـیــرینَه ام داستان

ای سـالـــی نی بـــــرج و ژَه اَرزون آبَه

اَرزون آبَــه بَــــد جــــــــــــورَه اَرزون آبَه

عـلّافی ک_ˇ خَیلیـش خـرید کَــــردَه بَه

هــم مــزا کـو پیلَّه وازیش هَـــــردَه بَه

ژَه ک_ˇ وَریـــن بـازار خـــــــــریـــدار نِبَه

هَــرکـس ای مشتَه ژَه و بــرجش پِبَه

هَــر خـلــی کــو کَلَّه پِخـــاین بخرَشن

مِــــــردَک وایْ ک_ˇ ژَه نِــخــــرم، بشن

قِیـمَــت_ˇ ژَه د_ˇ روز کَــم و بیـــــش آبَه

چَـنـدی گذَشــتَه وَض قاراشمیش آبَه

طَلَــبـــــکار و اَمنیـــیَه جـیــــــــر و کَفا

بـیـچــــارَه زارِعــــون چهــار چَــرخ هَوا

هَــر کسی ک_ˇ در هَه زَمان قـرضدارا

اَمـنیـیَه اَیْ ویـنـــی مِــــــری اشـــتَرا

دوکـــون دارِن نســـیَه آنِـــدَیْن کَسی

حَـتـــی آدَم وَش بـیگِـــــــــری آتَسی

شَـو  ک_ˇ خـسـیش صبی خَبَر آیْ ترا

مَـشــتَه فـــلان کَســین دَوَشــتَه برا

بﬞ خـاطــــر_ˇ گـیـــرفـتـــــــاری و فَــرار

دِه کَـســـی را مَـنــــدَه نِـبَـه اِعـتِــبار

یــارو اشـتَـن زنـدگـــی هَرزی و شی

کَه نِمونی، جَنگَل خسی، دَل دَشی

زارِع بَـبَــه تِـــــرانـی نَـفــــتَه خــــرَش

چ_ˇ کــــرجی فَـقـــــط دَرِه بَـه کــلَـش

اَوِنـی ک_ˇ جـــا نِــــــداریـن مَـنـــــدینا

زیـنـــــدانــی را صَــلا سَـــــری بَندینا

خَـلــــوَتی بی بازار دَرایْن قــــرضدارِن

اَمـان نِــــدَیْن ســـــربازِن و ژانـــــدارِن

ای بــابـــایی کَــــه کــــــــو آلاوَه دار_ˇ

مـاشـیـنـخـانَه کـــو ای کیسَه فل بَر_ˇ

گــــویـا چـهـــارصَـد تمَنی قـــرضدارَه

خــــــدا وَری بَـنـــدَه وَری اشـــــکارَه

مـــــرادعـلـی اَیْ ک_ˇ ویـنـــی بازاری

پِـنـش تـمَـــنـی آدَه ایـــلَه ژانــــداری

سَــــرکـار بـــرو اونـا بـگیــــر جـو دارِه

سَــنَد دارم اَز اون، بِه من قـــرضدارِه

ژانــــدارَه ک_ˇ پِـنـش تـمَنی وینـدشَه

اشـتَـن تــــرنَه جا بَه جایی کَـردشَه

مــوشـــتَـه بـیگـِـــر_ˇ مَـثَـلاً ژَه سَــری

یـا بـبَــــــر_ˇ مِــــردَکــی ژانـدارمِــــری

مِــــردَک زیـــرَنـگـا زود خَـبَــــردار آبَـه

فـلــــش نـــواَ ژانــــدارَه کــــو نار دَبَه

د_ˇ پـا داری د_ˇ پـا دیـگَر قَـــرض ویگِه

جَـنگ و گُـــریزَه اشــت_ˇ جانی پیگِه

ژانــدارَه خـایْ مِردَکَـه دومـلَه بشی

مـــرادعـلــــی گِـتـشَه کیسَه وشی

واتـشَـه سَـرکار خِیلی ممنون اَز شما

دَدَر بـســـی، ام ک_ˇ فــلِــــه اِیْ بابا

یـارو چـمَن دَس دَه بـشِــه، اسپَه زا

پَـنـش تمَـنم ضَـــــرر بکـَـه اِیْ خـــدا

علّافون وَض هَـه سالی بندی گنا

 دَوَشـتِـه را ای پـا سَـری مَـنـدینا

ای رَفِـقـی داریـم چ_ˇ نـوم سَتّارا

 خَـیـلی وَخـتـی آدمــا و بـیـکـارا

امْ وَر بـگـن اَ وَر بـگن چـبْـکَر_ˇ

 فـکرش کَـردَه اَگَــر دوکـون آکَـر_ˇ

شـغـل_ˇ علـّافی هَـمَه کـو بِـهتَرَه

 علّافـی شـغلـی یَـه ک_ˇ مُـعـتَـبَرَه

سـیکـَل سـیکـَلِه دَگنَـه ژَه خری

 نِـزْنی ک_ˇ اشـتـن کرا بَدبَخت کَری

کـیـسَه و کـاریـگَر و قَپّـون ویگِه

سَـرش شـلوغَه بشن حَموال بیگِه

هَـر روز ویـنـیش سَتّار کرا ژَه کَش_ˇ

 ژَه اَرزون آبَـه نِـشـتشَه بخرَش_ˇ

ای روز د_ˇ روز دَگـنَـه فـیکر و خیال

 حرص و جوشی هَشتَه نِبَه اَیْ را حال

کـاریـگَـرِن چ_ˇ دَس درِه سیر آبون

 مـردومی گوشِ نین کرا تیر آبون

امْـلَـه بـوین اَیْـلَـه بوین چبْکَرم

 صـادراتــی پـولـی چـنـتَه دَکَرم

هَـزار زوریـنَـه پولی قَرض کَردشَه

 بَـردشَـه و بـانـکی کـو دَکَردشَه

ام ایـلَـه کـو رَخـیـستَه اَیْلَه اومَه

 سَـتّـار کَـرگی شی ویختَه بَه خومَه

د_ˇ روزی کـاسـبـی زَهـر مـار آبَه

 چَـمَـه رَفِـقـی دزدی اشـکـار آبَه

تـراقَـه وَخـتـی ک_ˇ تـرَکَـه تـرا

 خـدا دِه دور بــگـاردن_ˇ آیْ بــرا

سـفـتَـه و چَـک بَه کرا برگشت گنی

 چ_ˇ بـیـگانَـه کو بیگِه دا اشتَنی

طِـفـلَـکَـه سَـتّـار محـتَرَمَه آدَمْ

 بـا خـانَـوادَه ، فَـهمیدَه و دیل رَمْ

طِـفـلـَکـی بازار دِه نییاری دَرایْ

 دیـگَـری اَیْرا ویگِری قَند و چایْ

اَوَّلَـه روز دشمِنی چِم لوچ آبَه

 آخـر درِه چَـمَـه رَفِـق پـوچ آبَه

چَکـِن خُـلاصَـه اشـتَن کاری کَرن

 حـکـم_ˇ جَلب_ˇ سَتّاری نین ویگِرن

ام وَضـیـیَت هنتَـه ایـدامَـه دارَه

شـانـدرمَـنـین جمَه روزون بازارَه

سـالـی گـذَشـتَه و تـاوسـتون دَرا

 قـحـطـیـیَه سالْ وَلَّه هَنی بِهتَرا

بَـدَه سـالـی مَـردومی بَـرکَردَه بَه

 چ_ˇ سَختی نَه مَردومی سَرکردَه بَه

شـیـش مـا سَتّاری دوکون آکَردَه نی

 وَلـی چ_ˇ دوکـونی هَنی ژَه دَری

ای شَــوی وَدَه کَـر_ˇ سـاعت چاهار

 چاهـار گلَـه اَسب و ایلَه چاروادار

هَـوا تـا تـاریـکَه ژَه اون بَـرکَــر_ˇ

 بـهـم خـاطر چاهار گلَه اَسب وَر_ˇ

د_ˇ کَلیـمَه گـوش بـدار_ˇ انْـتْـیَـه کو

 قـربونَلـی زوئـَه نی سَربازی بو

قــربـونَـلی کَـفـا شـنـا، مـالـدارا

 چ_ˇ وض_ˇ مالـی بَد نِـبَـه، پولدارا

زوئـَه ش هَــلا سـربازی را شَـه نِبَـیْ

 اَوَّلَـه کــاری کَـر_ˇ و ژِن دَه اَیْ

سـادَه آدَم خـیـال کَـری هـنـتَرَه

 زوئـَه شــا کـو ای دَرَجَـه جـیـرتَرَه

سَـربـازیـیَه خَـلا نَه وَختی ک_ˇ شی

 قـربـونَلی ذوق درِه اشـتَن کشی

چ_ˇ خـیـالَـه چ_ˇ زوئـَه خـدمَـت کَـر_ˇ

 شـام و نـهـاری هَـمَـه شا نَن هَر_ˇ

چ_ˇ ژِن اشـتَـن زوئـَه ک_ˇ نـاز آکَـری

 سَـر_ˇ نـاز و چـوتـالـی بـاز آکَری

نـازی نَـه وایْ مِـرم اَز ام یـاری را

 دِدِه بـمِـر_ˇ اشـتَـن سَـرکاری را

خردَن شَه بَه سربازی و فارسی وایْ

گویا اشتَن خاطری نی خَیلی خوایْ

ای گـلَـه فـارسـی ای گلَه تـالشی

 قَـر و قــاطـی کَری و پَشی آشی

هَـر مَـتـاعی پَـشـی بـو کَمتَر خرن

 لَـجَـه پَـشـی بـو هَمَه خَندَه کَرن

چون پول داری، سربازی موشکیل نییا

 اَوَخـتـینـَه دَه تمَنین خَیـلـییا

دَه تـمَـن آدَیْ اشـتَـن سَـرْگـرْبـانی

 پـاگـون_ˇ اعلا حَضرتی دورانی

پـونـزَه روزی مـرَخَـصـی نَـقد آبی

 سـرْکـاری سـر و کَـلَّه یا پَیدا بی

ای دَفَـه آ مـرَخَـصـی شــادانَـه

 وِشـیـرشَـه خا بـشو مِـهمونخانَه

چون نِزونی مهمـانـخـانَه کَـنْـتْـیَـیا

 هَـیـبَت_ˇ رستمپوری نی دارغَیا

بَـرق ک_ˇ نِـبـَه شَـوْ دگـنـی تاریکا

مـنَـوَری دوکـون اوئـَه نِـزدیـکا

هـیـبـت_ˇ رسـتمـپوری نَـه شـو دا آ

 دَسـتـور دَه ک_ˇ شـامی بوئـَرَه مﬞ را

اَوِن وان ک_ˇ ام وَخـت_ˇ شَـو شام کا بَه

 هَـر چی داریمون اَلان تَمون آبَه

سـرکـار وا ک_ˇ سَـرِ مَـرا نَـچـاکـن

 دو تا تـخـم مـرغ بَـرایَـم دَچاکن

خـلـاصَـه شـام هَـر_ˇ و اَیْ بَـرکرن

 فـیـکـری خردَنْـلی خـتـِه را نِکَرن

بِـرون بَـرا گَـرد_ˇ هَـنـی بـازاری

 هیبت_ˇ رستمپور وین_ˇ سَرکاری

دَفَـرس_ˇ سـرکـار هَـنی گَردی بِرون

 یـا چ_ˇ کَری نصف_ˇ شَوی سرکارجون

سرکار وا ک_ˇ جایِ خواب اینجا کُجاس؟

 شَـنار بریم اونجا بگردیم پَلاس

هـیـبـت وا ک_ˇ بِرین بشَـم کَفْنَه سَر

 خـتِـه را اَز بَرم ت_ˇ جای دیگَر

مُـسـافیرخـونَه داری چـمـن مَـمَـه

 ایـدارَه بـاجی ک_ˇ شناسن هَمَه

مـاسـولَـجَـه سِـیْ رضا رانـنـدَه یا

 رَشـت درِه اومَـه شَـوی را مَندَه یا

اَ نـی ک_ˇ آیْ اَبـیَـضی دوکـون نـشی

 اَوَّل ای اشکَمْ سیری تریاک کَشی

شـامـی را آیْ چَمَه دوکون شام هَری

 بَد اَز  شامینْ ای مشتَه بادام هَری

اَقَـه گـول و سِـیْ رضـا و نـازاَقَــه

 چَـوون دیـلَـه کـو فَقَط هیبت سَقَه

مـشـغول_ˇ گَف گَف بینَه و شَوْ نـشـین

 هیبت اومَه سربازینَه بِه بوین

هیبت وا ک_ˇ باجیماشی جان؛جاداری؟

 رختخاوی آدَیْ شنا سرکاری

چمن مَمَه واتـشَـه بـرا، جـا نـیـیَه

 نـیـصبی هَزارَه شَوی سرکار کییَه؟

هیبت وا ک_ˇ سَـربـازَه، شام هردَشَه

 جای_ˇ خاوی را خردَن گیر کَردَشَه

تـالـشَـه قربـونَـلی بـی بـشـناسی

 مـالـدارَه یِـه، قـربـونَلی اَلماسی

چ_ˇ زوئه یه، شـَو دَگـنَـه خــردَنــی

 شـَنـار جـایی اَیْ آدَه هَر جور زونی

چـمـن مَـمَـه واتـشَـه بـدا بـا کَفـا

 قـربـونَـلـی زوئه شـنـاسـم برا

سـرکـار وا ک_ˇ نَـمی شـنـاسـی مَرا

 چَـن دَفَـه مَـن روئـَن آوَردَم تﬞ را

پـونِـشـدوم داری پونِـشِـن من مَرن

 وَرْنَه پشه ها ایمشب من بَرکَرن

وَخـتـی چیمی فارسی ک_ˇ از مَسمَه

 خَـنـدَه نَـه غَش کَردمَه و مَردیمَه

سِـیْ رضـا تریاک کَـشَه بَه نَئشَه یا

 خَـنـدَه دَگـنَـه واتـشَـه سرکار بیا

شَصـت تـمَـن ت_ˇ کـو ویگِرم اَز هییا

 ماشـیـنی نَـن ت_ˇ ببَرم تا کَفا

سرکاری واتَه پول هیچَه گَوْگَو است

 روارَه تونَه است و نیصفی شَو است

مـاشین اَگَر سَخـت آبَـه و شد کَلَک

 بـه کـی بگویَم کِه بیاید کُمَک

نِــه اَقَـه جـان اَمانی روز است نِخام

 گیر می کند ماشین، تم دوئـِه نِشام

امــا اَگـر یـِه اَسبـی پـیـدا بـِشَـد

 نَـفَـس دارَه اَسـبـی ک_ˇ کَفا پِشَد

کـرایَـه هـر چـی کـه بخاد اَز آدَم

 انـعامـی هَـم اَسـبَه صاحیبی میدَم

پـیـسَـه مَـرَم اَتْـیَه کـرا دَوْیَــری

 دَخـنـدشَـه سِـیْ رضا چکْرا کَری؟

سِـیْ رضـا واتَـه سَرکار، امْ اسب دار_ˇ

 اَگَـر بـخـایْ صبی زو تﬞ را وَر_ˇ

دَخــنـدشَـه هـونـی مَـرَم یا بِه کا

 سـرکـار اسبی خا ک_ˇ بشو تا کَفا

چَـمَـه سـرکـار ای اَسـبـی را مَطَلَه

 اشــت_ˇ یَـبــو دَوَســتَـرَه یا وِلَه

مَـرَم فـَمـشَـه سِیْ رضـا چ_ˇ کرا وا

 واتْـشَه اَقَـه چ_ˇ سـاعَتی اسب_ˇ خا

شَـوون چـم_ˇ یَـبـوئـَه کـرَه ونـدَه نـی

 سـرکـاریـن ک_ˇ اسِه چَمه اشتَنی

مَـردَه لـاون بـبـو مَـگَـر ونـدَر_ˇ

 سـرکـار زیــرَنـگ بـبـو اَو_ˇ غَم هَر_ˇ

خِـیـْلـی چَموشِه تَرسم سرکار مَشا

 یَـبـوئـَه کـرَه دَنـش_ˇ هم گیروَه را

سرکاری ام گَف ک_ˇ مَسَه کَشک آبَه

 سِیْ رضا چ_ˇ عقلی کو لاوْ خشک آبَه

واتْـشَـه: تـو با من بودی؟ بشن عمو

 اسب ک_ˇ سَل است، اَگَر ک_ˇ فیلَم ببو

من نـتـوانم بـی جـلَـف دَنـشـم

 چـمـن پـلـا اسـپَـه دَم،اشتَن کشم

تـو سـاعـت چـهـار بـرایـم بـیـار

 چ_ˇ بـقـییـَه نَـم تو دیگر کار مَدار

مَـرَمـی ای تـنـدَه ب ﬞچَـشـمـی واتَه

 سـرکارین شَه پونِشدومی بن ختَه

شَـه بـخس_ˇ هَـنـی سـفـارش کَـری

 سِیْ رضـا خَندَه نَه کرا غَش کَری

خَــلـوَتـی وا مَـرَم ت_ˇ خندَه مَکَه

 خَـنـدَه کَـری یَـواشـین خَندَه بکَه

مَـرَم وا ک_ˇ صِـیْـبـی ک_ˇ اَو_ˇ وارم

 اشـتـَه را ای تـازَه جــلَـف پَـکَـرم

دَنـش بـشـن خـیـالـر راحت ببو

 سـرکـار کـا بِه مَرا ک_ˇ اَسبش مَبو

سـرکـاری فـیـکـر و خیال دِه راحَتَه

 ب_ˇ ایـنـتـظار مَـرَمی اسب ختَه

دنـبـالَه یِ داستـانـی گـوش بدار

 چـاهـار_ˇ صـب سـتار آ با چاروادار

بـیـچـارَه سَـتّار ت_ˇ صبی زو مِرن

 بِـری دیـیَـس چنجورَه بندی گِرن

سـربـازَه اَسـبـی را کَش_ˇ اینتظار

 چ_ˇ وَدَه نـی اِسـتَه ب_ˇ ساعت چاهار

اَسـبَـه پـا صـتا ک_ˇ مَـس_ˇ آ بِرون

 سَـتّارین هم لَحظَه دَشَه بَه دوکون

یَـواشـینَـن آ گِـر_ˇ اَسبی سَـری

 ایـتْـیـه دیـیَـس_ˇ سَـتّـاری وَرْوری

چ_ˇ خـیـالَـه مَـرَمَـه اَسـب وَردَشَـه

 قـولـی ک_ˇ دوئـَه شَـه عَمَل کَردَشَه

قـبـل از ام ک_ˇ پِـوَزی اَسـبـی سَری

 تـوپـی دَپـش_ˇ بیـچارَه سَتّاری

تـو اسـب را بـرای مــن وردَه ای

 بـجـای_ˇ زیـن چرا پالان کردَه ای

تـا واتـشَـه تـو اسـب را ورده ای

 سـتـار مَـوا ک_ˇ حـاضیرَه مَردَه ای

سـتـار مَـوا بـوا ک_ˇ ایـزْمَـه چوئـَه

 رَنـگـی ویـنـی حـاضیرَه زَردَه جوئـَه

چِـمـون دییَس ک_ˇ تَرس درِه پیل آبَه

 چ_ˇ دَس و پــا یَواشینَه شیل آبَه

علّافـی کو مِردَک شکَست هَردَه یَه

سَـتّـار مَـوا، اولارسالی مَردَه یَه

آدَمَـه و هَـه نـی ای قَـلـبـی دار_ˇ

 چ_ˇ خـیـالَـه سـربـاز چ_ˇ جَلبی دار_ˇ

اشـتَـن چـافـی زورینَه روبَـردشَه

 هَـزار زورینَـه سـلـامـی کَردشَه

سـرکـاری مَـچَّـه اَصـلَن جیر نییَه

 سـلـام عـلـیکش اَصلن ویر نییَه

اَسـبـی جـلَـفـی گِتَشـَه وا بـریم

 سَـتّار دَفَرس_ˇ ک_ˇ کجـا می بریم

تـو را خـدا بـیـا و اذیــت نـکن

 سـرکـار وا بـرو، مَـن_ˇ مینَّت نَکن

سَـتّـاری چونَـه پَـرَکـیـسـتِه بـرا

 کـاشکی بمونیش بوینیش ماجَرا

اَتَـه ای ک_ˇ سـتـاری هَـردَه جـیتیل

 سـربـاز اَیْ را هنتَیا ک_ˇ عیزراییل

چـمـن مَـمَـه نـاخَـبَرِه شَـک دَبو

 نِـکَـر_ˇ ام داد و بـیـداد هـم ببو

شـانـسـی دیـیَـسْ ناخَبَرِه سَر دَبَه

 سربازی ک_ˇ یاکو ختا پَس چ_ˇ بَه

مَشتَه باجی هم ساعتی آ بِرون

 اذانی وَخت، اَ وَخت_ˇ صب سوکْلَه خون

بَـنـدَه خـدا آ بیـگِر_ˇ دَس نـمـاز

تــا بـکَـر_ˇ خـدا نَـن راز و نـیاز

چِـمـش پِـگنَـه نـاخَـبَـر سَـتّاری

 دَرونـج آرونـج_ˇ ستار و سرکاری

دَخَـنـدشَـه بَـلَـه سَـتّار ت_ˇ مَتَرس

 عـیـنـایت رفیعی بموس آرَس

سَــربـازَه و اَ تـالـشَـه خـردَنَـه

 سـتـار مَردَه خونش چیکی گَردَنَه

عـینـایت جان بَلَه قربون ت_ˇ بموس

 سَتّار مَردَه جان_ˇ چمن اشکبوس

عینایتَین خـاو دَریـیـا پـابْـرَه پـا

 پـونِـشدومی دیلَه کو وَشتَه سرا

مـوشـتَـه آرَسَـه گِـتشَه سربازی

 واتْـشَه یتیم ت_ˇ اشتَن چ_ˇ کو نازی

بـکـشـتـرِه خـاک بَـه گـورَه مَردَکَه

 یـتیم ستّار خاکی اشتَ سَر دَکَه

هـزیـن تـا سـرباز وینی رَنگر کالِه

 قـربـانَـلی زایِـه چ_ˇ نوم اِقبالِه

یـتـیـم اِقـبـال نِـوینـی ام تَرسسَه

 تَـرس دَه یَتیمی رَنگ و رو گَردسَه

خـاکـر بﬞ سـَر پـیسَه مَـرَم ام چ_ˇ بِه

 قـربانَلی زا سَتّارش کشتَه بِه

بـاجـی خَـلَـه چـزین سَتّار مَردَه بِه

 ناحَق اَمَه خون داخلش کَردَه بِه

خـدا مَـکَـر_ˇ ک_ˇ بـدهـکـار بـبـی

 یـا ک_ˇ چَـک و سفتَه گیرفتار ببی

 

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

پی نوشت ها:

     ۱ ـ منفرد، سید مومن، ۱۳۹۰: «علی(اشکبوس) اسرارپوش یکی از قدیمی ترین شاعران تالش»، بهار تالش، ضمیمه ی شماره ۳۳، ویژه ی شاندرمن ۳ ، ص۱۴

     * توضیحات مربوط به  اسامی:

        الف) سِیْ رضا ماسوله ای: راننده ای اهل ماسوله بود که در خط شاندرمن – رشت با مینی بوس مسافر می برد.

        ب)  پیسَه مَرَم: خادم مسجد جامع شاندرمن در گذشته

        پ) باجی ماشی: مادر بزرگ استاد اسرارپوش که در بازار شاندرمن مسافر خانه داشت.

        ت) ستار: نامی است که به دلخواه شاعر انتخاب شده و واقعی نیست.

        ث) اَبیَض: از کاسبان بازار شاندرمن

        ج) هیبت رستم پور: داروغه ی بازار شاندرمن در قبل از انقلاب که از قدیمی ترین خوانندگان تالش نیز می باشد و در برنامه ی«آوای ماندگار» آقای نادر شیخ الاسلامی، صدا و تصویر ایشان پخش شده است. وی در اواسط دهه ی ۸۰ فوت نمود.

     * این منظومه توسط نگارنده از نوار کاست پیاده شده و هر گونه اشتباه احتمالی متوجه نگارنده است، نه صاحب اثر.

منبع: ماهنامه ی تالش، شماره ی ۵۹، سال دهم، مهر ۱۳۹۲، صص ۱۸ – ۱۶