تغییر کابری اراضی، زنگ خطری جدی برای جامعه روستایی شاندرمن

سروش مرزبان

۱۳۹۴/۱۰/۲۸

بخش شاندرمن با ۴۹۰۸ بهره بردار در ۳۸ روستا از توابع شهرستان ماسال و شاندرمن است. این بخش با توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی دارای ظرفیت های بسیار جهت تولیدات کشاورزی و دامی می باشد. این نسبت تولید تا سالیان قبل قوت اصلی منطقه را شامل برنج و محصولات دامی تولید کرده و مازاد تولید را به خارج از منطقه صادر می نمود که این روند هم چنان تا حدی در حال تداوم می باشد. تغییرات سیاسی اجتماعی اخیر و تغییر الگوهای زیستی و ارزش های اجتماعی میل کشاورزان به تداوم تولید کم رنگ شده است. فروش اراضی و تغییر کاربری اراضی کشاورزی به مسکونی، ویلاسازی های گسترده و ورود خیل عظیم مهاجران تهرانی به منظور ویلاسازی فضای بصری و چشم اندازهای بکر منطقه را دگرگون ساخته است. این تغییرات در حالی است که کشاورزی و تولید هر چند به لحاظ اقتصادی دچار چالش و رکود گشتند اما به لحاظ زیستی و پایداری دارای مزیت های فراوان و ریشه ای است که صرف نظر کردن از آن، زیست اجتماعی منطقه را می تواند دچار چالش و دگرگونی سازد. حفظ روابط روستایی، سنت ها، فرهنگ مهمان نوازی و غذاهای محلی، خود کفا بودن به لحاظ امنیت غذایی و تولید غذای سالم و کیفی، هم چنین بافت های فرهنگی روستایی که دارای غنای کهنی می باشد. آداب و رسوم و موسیقی و ادبیات منطقه و حتی پوشش افراد و البسه ی سنتی از مصادیق پایدار اجتماعی و ارزش های جبران ناپذیر فرهنگی می باشد. شیوه های تولید کشاورزی و ساختارهای زیست اجتماعی تا چند سال اخیر حافظ این فرهنگ و سنت ها و میراث ارزشمند بوده، اما اکنون با هجوم فرهنگ های غیر بومی و گردشگران نا آشنا به اصول اکو توریسم موجبات تغییر این ارزش ها را فراهم آورده است.

تداوم سیر کنونی و تغییرات بوجود آمده می تواند زنگ خطری برای اهالی و جامعه ی روستایی منطقه باشد. تعویض زمین ها با مبلغی پول نه تنها امنیت اقتصادی اهالی را به خطر می اندازد و معیشت پایدار آن ها را دچار اختلال می کند بلکه پشتوانه ی سرمایه ای خود را نیز از دست می دهد، مضاف بر اینکه اراضی بارور و حاصلخیز منطقه را با ساختمان ها و دیوارها و مصنوعات غیر موجه جایگزین می نمایند.

این سیر علاوه بر خطرات ذکر شده، چشم اندازهای زیبا و بکر و مناطق منحصر به فرد گردشگری منطقه را نیز تخریب کرده، با تداوم این روند فرصت های سرمایه گذاری و رشد اهالی به دست افراد غیر بومی افتاده و بدین صورت زادآوری اقتصادی همراه با تخریب مناظر و عصرهای طبیعی به جای سودآوری برای اهالی به صورت سرمایه های نقدی از منطقه خارج می شود. استفاده از رویکردهای پایدار تولید کشاورزی و اعمال سیاست ها و راهکارهای نوین در این عرصه می تواند به عنوان شیوه های حفظ منابع و ذخایر کشاورزی، حفظ خاک و محصولات کشاورزی منجر شود. همچنین مدیریت درست گردشگری طبیعت با توجه به ظرفیت های منطقه ای علاوه بر ایجاد رشد اقتصادی اهالی از تغییر کاربری اراضی کشاورزی و فروش اراضی جلوگیری به عمل می آورد. این تغییرات در سایه ی آگاهی اجتماعی و عزم ملی منطقه ای اهالی میسر است و با همت جمعی و اراده ی ساکنان می توان حافظ کشاورزی، عرصه های طبیعی و چشم اندازهای بکر و زیبایی منطقه بود.

زی تیر نگه کرد پر خویش بر او دید                      گفتا ز چه نالیم که از ماست که بر ماست

«ناصر خسرو»

–