تکمیل حمام مریان در انتظار بودجه

–

مهری شیرمحمدی

حمام تاریخی روستای مریان، یکی از بناهای میراثی استان است که در سال‌های اخیر بخشی از آن مرمت شد ولی با کمبود اعتبار سازمان میراث فرهنگی، نیمه‌کاره رها شد و تغییر کاربری آن هنوز مشخص نیست. تا پیش از سال ۱۳۸۹ بخش‌های زیادی از طاق‌های حمام مریان و گنبدهای آن فروریخته بود. حالا مرمت سقف، طاق‌ها و دیواره‌ها صورت گرفته است ولی دیدن داخل حمام امکان‌پذیر نیست.

کاشی‌های به تاراج رفته دوره قاجار
در نزدیکی روستای مریان و در یک سراشیبی نه‌چندان تند، بنایی با آجرهای قرمز و سقف‌های گنبدی خودنمایی می‌کند. نیمی از دیوار‌ها با سنگ‌های بزرگ سنگ چین شده است. با اینکه تابلوی میراث فرهنگی مبنی بر مرمت بنا در کناره جاده دیده می‌شود ولی اثری از نگهبان در اطراف این اثر تاریخی آن هم در یک روستای دورافتاده کوهستانی دیده نمی‌شود. تنها گاوهای یله در نزدیکی حمام، دم به آفتاب داده و مانند محافظانی، از میراث صاحبان خود مراقبت می‌کنند.
یکی از اهالی روستای «دیزگاه» درباره این حمام به همشهری می‌گوید: تمام این محوطه و زمین‌های اطراف مال سردار امجد (نصرت الله خان عمیدالسلطنه) بوده است و این حمام را هم وی ساخته است.
«حسین احمدپور» به نقل از سالمندان محل روایت می‌کند: ملات میانی این حمام را با مخلوط آهک و ساروج و شیر مادران تالش و تخم‌مرغ‌های محلی ساخته‌اند. یک نفر روزانه ازسوی خان مأمور این کار بود. به همین دلیل این بنا بعد از این‌همه سال و در هوای سرد کوهستانی سالم مانده است.
به گفته یکی دیگر از اهالی، حمام قبلاً دارای کاشی‌های تزئینی و نقاشی دیواری بود ولی بیشتر آنها از بین رفته و یا در گذر زمان به سرقت رفته است.
با اینکه میراث فرهنگی بخش‌هایی از حمام را مرمت کرده ولی این بنای میراثی بدون در و پنجره برای حفاظت است و حتی محدوده میراثی هم برای آن در نظر گرفته نشده است. بخشی از پایه‌های دیوار ضلع جنوبی و غربی نشست کرده و داخل خاک فرورفته است. در حمام در ضلع غربی است ولی ورودی حمام با سنگ‌های کوهستانی و شاخه‌های درختان مسدود شده است و گویا حافظان این بنای میراثی، عناصر طبیعی مریان هستند.

گورهای باستانی
کمی پایین‌تر از بنای حمام، شیب تندی است که به گفته اهالی، محل کشف گورستان‌های باستانی مریان بوده است. به گفته اهالی حفاری‌های زیادی در دهه ۱۳۸۰ در زمین‌های اطراف «مریان» و «دیزگاه» صورت گرفته و گورهای باستانی و اشیای تاریخی زیادی از این گورها به‌دست آمده است.
به گفته کارشناسان میراث فرهنگی، محوطه باستانی گورستان مریان، بزرگ‌ترین گورستان پیش از تاریخ ایران است و در عرصه‌‌ای به مساحت ۴۰۰ هکتار، در مناطق ییلاقی مریان، آق‌اولر و تندبین گسترده شده است.  براساس فهرست بناهای میراثی گیلان – که در سایت میراث فرهنگی گیلان موجود است ‌ـ در اطراف روستای مریان و نزدیک به حمام تاریخی مریان تاکنون ۹محوطه باستانی مورد کاوش قرار گرفته است. گورستان‌های تاریخی این محدوده مربوط به دوران پیش از تاریخ است. افزون بر آن در نزدیکی مریان روستاهای دیگری همچون خشکه دشت، دیزگاه، تول، گل باشی و آتشگاه بین سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۳ هم مورد کاوش قرار گرفته است.
در این گورستان‌های تاریخی گورهای چند طبقه و اشیای تاریخی به‌دست آمده است. اما تنها یک نمونه از گورهای کشف شده و اسکلت باقی مانده از گورهای پیش از تاریخ در موزه رشت به‌عنوان مرکز استان نگهداری می‌شود. با اینکه این محوطه‌ها در سال‌های یاد شده در فهرست بناهای میراثی کشور به ثبت رسیده است؛ اما گردشگران در ییلاقات مریان و آق‌اولر تنها می‌توانند از طبیعت ییلاق استفاده کرده و تنها نظاره‌گر حمام و کاخ نیمه مرمت شده سردار امجد در آق‌اولر باشند.

حمام خاندان سردار امجد
با اینکه برخی منابع قدمت بنا را به دوره صفویه و یا اوایل قاجار نسبت می‌دهند ولی کارشناس مسئول ثبت بناهای میراثی گیلان به همشهری می‌گوید: این بنا مربوط به اواسط دوره قاجار است. حمام مریان مربوط به خاندان سردار امجد، خان کرگانرود بوده و در واقع برای استفاده خصوصی این خاندان ساخته شده بود.
«مهدی میرصالحی» درباره ویژگی‌های این بنای میراثی می‌افزاید: وسعت بنا ۲۰۰‌مترمربع است. حمام مریان از سنگ و آجر ساخته شده و شامل تون، صحن ورودی، سربینه و خزینه  بوده است.
وی ادامه می‌دهد: با اینکه حمام مریان در ۱۱شهریور سال ۱۳۸۲ و به شماره ۹۹۱۹ در فهرست بناهای میراثی کشور به ثبت رسید ولی به دلیل نبود اعتبار۷ سال بعد، سازمان میراث فرهنگی توانست بخشی از بنا را مرمت کند.
حمام مریان فرصت مناسبی برای تغییر کاربری دارد و باتوجه به کشفیات گورهای باستانی می‌توان در خود حمام و یا نزدیک به آن، موزه‌ای همانند موزه عصر آهن تبریز ساخت. اما با وجود مرمت بخش‌های زیادی از حمام مریان ازسوی میراث فرهنگی از سال ۸۹ بازدید از داخل بنا هم امکان‌پذیر نیست.

تکمیل مرمت
معاون سازمان میراث فرهنگی گیلان در پاسخ به این سؤال که چرا از سال ۸۹ مرمت حمام مریان متوقف شده است، به همشهری می‌گوید: در سال یاد شده با اعتباری که برای مرمت حمام مریان تخصیص یافت، بخشی از مرمت انجام شد ولی با توجه به اختصاص نیافتن بودجه برای تکمیل پروژه، در نهایت عملیات مرمت به اتمام نرسید.
«محمدرضا باقریان» در مورد آینده این حمام و تغییر کاربری بنا به‌عنوان موزه پس از اتمام مرمت بیان می‌کند: در برنامه‌های میراث، تغییر کاربری حمام مریان به‌عنوان موزه پیش‌بینی نشده است زیرا بهره‌برداری از یک ساختمان به‌عنوان موزه شرایط و استانداردهای خاص خود را دارد و نیازمند کسب مجوزهای خاص است.
وی در پاسخ به این سؤال که برای تکمیل مرمت، چه میزان اعتبار مورد نیاز است، ابراز می‌کند: واگذاری بناهایی که سازمان میراث فرهنگی مالک آنهاست، از طریق صندوق احیا و بهره‌برداری بناهای تاریخی سازمان میراث صورت می گیرد و لازمه آن انجام فرایند و دریافت مجوزهای لازم از هیأت دولت است.
باقریان تأکید می‌کند: اداره کل میراث فرهنگی استان، بناهای قابل واگذاری برای مرمت و احیا را به تفکیک شهرستان تهیه و به صندوق احیا اعلام کرده است و حمام تاریخی مریان یکی از این بناهاست.

–

منبع : همشهری استانها
عکس: برگرفته از وبسایت سی ایران

با کلیک روی تصویر زیر پنجره اى ظاهر خواهد شد که مى بایست روى گزینه OK کلیک نمایید تا به عضویت کانال شاندرمن۲۰ در آیید.