نام های تالشی

شهرام آزموده

شهرام آزموده

هر ملت ، جمعیت و قومی که در جایی زندگی می کنند به هنگام سخن گفتن درباره چیزهای مختلف بی شک نیاز به استفاده از نام افراد یا چیزها و حیوانات دارد.این مسئله سبب شده است که هر چیزی دارای نام مخصوص به خود باشد و این نام های گوناگون سبب می شوند که کاربر از بین گزینه های مختلف از یک نوع، هرگز اشتباهی نکند. این نامگذاری برای انسان ها در زندگی ما زیاد رخ می نماید. در بین اقوام مختلف هم برای نامگذاری نوزادان ضمن این که رسوم منحصر به فردی وجود دارد؛ نام های مورد استفاده دربین اقوام متعدد نیز با توجه به زبان اقوام متفاوت است. به عنوان مثال نام های مورد استفاده در بین قوم عرب و اقوام ایرانی متفاوت بوده و می باشند. افراد با توجه به فرهنگ قومی و یا فرهنگ ملی و یا فرهنگ دینی و مذهبی و برخی نیز با توجه به مد روز برای فرزندان خود نام انتخاب می کنند. اما در این میان به منظور حفظ فرهنگ اقوام گوناگون استفاده از نام های گوناگون که در بین اقوام مختلف دارای کاربرد می باشند، الزامی است.

نامهای تالشی

قوم تالش نیز یکی از اقوام قدیمی ایرانی است که اگر چه آن طور که شایسته اش می باشد، شناخته نشده و شناسانده نشده است؛ ولی یکی از اقوامی است که بخش بزرگی از فرهنگ اصیل ایرانی را در گوشه گوشه آثار به جای مانده از نیاکان تالشان حفظ کرده است. تالش ها که سرزمین تالش(از غرب سپیدرود تا رود کورا در جمهوری آذربایجان) محل اصلی زندگی این قوم از گذشته ها تا حال بوده است، به زبان تالشی صحبت می کنند؛ اما نام های تالشی که به زبان تالشی می باشند، متاسفانه کمتر مورد توجه قرار گرفته اند. تأسف بارتر این که این نام ها حتی در بین تالشان نیز اندک اندک کاربرد خود را از دست می دهند. نکته دیگر این که حتی در بین پژوهشگران فرهنگ قوم تالش نیز به نام های تالشی کمتر توجه شده و پژوهش خاصی روی آن ها صورت نگرفته است.

نام های مردان:

نام های ذکر شده در زیر به جز سه نام اول هنوز هم در بین تالشان کاربری دارند و تالشان زیادی را می توان دید که هنوز هم دارای یکی از نام های زیر می باشند.

راتی نس rātines ـ نام یکی از قهرمانان تالشی عهد باستان

آرتاگرس ārtagres ـ نام یکی از سرداران کادوسی (تالشی) در جنگ بین اردشیر دوم و کوروش در سال ۴۰۱ پیش از میلاد که فرمانده یک گروه شش هزار نفری بود.

داتام dātam ـ نام سرور و فرمانده کادوسی ها در دوره ای از عهد باستان.

بلبلbƏlbƏl ـ بلبل

بندیbandi – منسوب به بند (قله های بلند)

پشو pašu ـ شراره کوچولوـ شراره محبوب

کوله kula – کوچولو ـ کوچولوی محبوب

پت pat ـ احتمالاً به معنای بزرگ باشد ( در منصب های باستانی ایران ده یوپت یعنی بزرگ ده )

مونگولوmungulu ـ کوچولو ـ کوچولوی محبوب

کیشی kiši ـ کوچولوی خواب آلو ـ خواب آلوی محبوب

تا تا : tātā ـ نینی کوچولو ـ کودک ـ نوزاد ـ بچه

مولو mulu ـ ؟

بلی bƏli ـ ؟ ـ بل bƏl در تالشی معادل قلو (مثل دو قلو و…) است.

نجان najān ـ جان مادر

بلاله bəlāla ـ برادر کوچک ـ برادر محبوب

هیلا haylā ـ ؟- شاید فریاد کوچک ـ زمزمه ؟ ـ (هی hay در تالشی معادل فریاد بلند ( = های ) است

مچو maču – ؟- شاید به معنای بوسه کوچک باشد . چرا ممکن است مچ شکل تغییر یافته ماچ به معنای بوسه باشد.

تا تا tātā ـ نینی کوچولو ـ نوزاد ـ کودک

نازه nāza ـ ناز کوچولوـ ناز محبوب

بلامه bəlāma ـ برادر کوچک من ـ برادر محبوب من

مچی məči ـ ؟

نام های زنان :

نام های زیر با کاربری زیاد هنوز هم درتالش شنیده می شود این نام ها هم از زمان های قدیم تا هنوز برای نامگذاری زنان استفاده می شوند.

پمچال pamčāl ـ پامچال

کینه وس kinavas ـ دختر بس

توته tuta ـ توت کوچک ت شاید همان تیتَه tita به معنای شکوفه باشد.

ویله vayle ـ عروس کوچک ـ عروس محبوب

خالا xālā ـ خواهر

گیریه girya ـ ییلاق کوه های بلند ـ ارتفاعات بلند(گییَه giya هم تلفظ می شود.)

گیریه ناز giryanāz ـ ناز ییلاق

ولی vəli ـ گل کوچک ـ گل محبوب

نه na ـ مادر ـ مخفف ننه

نری nari ـ ؟ اُریب

بنوشه banuša – بنفشه

شتلی šətli – سفیدمثل شیر

ممن maman – مامان ـ نوعی گل (ممنگ mamang )

ننه نازnanaāz- ناز مادر ـ کسی که مادرش ناز است.

ننه خاس nana xās ـ زیبای مادر ـ کسی که مادرش زیبا است .

خاسی xāsi – زیبا روی کوچولو ـ زیبا روی محبوب

خوری سو xurisu ـ نور خورشید

نازی nāzi – ناز کوچولوـ ناز محبوب

گییه giya ـ(گیریه ) – ییلاقات بلندـ ییلاق ـ ارتفاعات بلند

کینه خاس kinaxās ـ دختر زیبا ـ زیبا دختر

جوجو juju ـ شیرین مثل شیر ـ پستان مادر ـ شیر

شینی šini – شیرین

تمی tami ـ کوچولوی آرام ـ آرام محبوب

تمام tamām ـ پایان

متان matān ـ ؟

سیمی simi ـ ؟ شاید سیمین

قژی Qəži -؟

مچی məči -؟

مشکه məška ـ ؟ شاید منسوب به مُشک باشد ـ مشک کوچک (؟) مشک محبوب (؟)

خالا tita – شکوفه

نام های پیشنهادی

اگر چه امکان این که امروزه کسی بخواهد نام فرزند خود را یکی از نام های تالشی انتخاب کند ،یا در بین بستگان و اعضای خانواده به صورت مستعار از یکی از نام های تالشی برای فرزندش استفاده کند ، کم هم نیست ،ولی به نظر می رسد باید این فرزهنگ ترویج یابد. لذا با استفاده از نام های قدیمی و نام های غیرموجود برخی اسامی یز به خانواده ها پیشنهاد می شود که امید است مورد استفاده قرار گیرند. البته برهی از این نام ها مانند کوشیار و آژیار و والیوَه و … توسط برخی از تالشان مورد استفاده قرار گرفته اندف در حالی که بچه های شان کم تر از هفت ـ هشت سال سن دارند و این نشان از تمایل تحصیلکردگان تالش به این کار نیک دارد.

۱ـ (نام های مشترک)

آژیارāziyār ـ زنده کننده

آژیم āzim – زنده شدن دوباره

پرزچم pərzacham – چشم آبی

کوشییار kushiyār – مانند کوه

الماس almās – نام کوهی ست در اسالم

۲ـ نام های زنان :

پریینه parpina – پروانه

آشیر āšir – نام خواهر ( و به روایتی نامزد) یکی ازشخصت های اسطوره ای تالشی

گاجوجو gājuju ـ نوعی گیاه خودرو که گلدهی آن در فرهنگ تالشان نماد آمدن بهار است .

استرشی āstaraši ـ ستاره

کوکو kuku ـ فاخته

خاسه خالا khāsakhālā ـ خواهر زیبا

سیفه تیته sifatita – شکوفه درخت سیب

سیفه چیزه‌:sifachiza – شکوفه درخت سیب

کینه خاس kinakhās ـ دختر زیبا

ننه ناز nana khās ناز مادر ـ کسی که مادرش نازاست

خاسی khāsi – زیبا روی کوچولو ـ زیبا روی محبوب

خوری سو khurisu – نور خورشید

نازی nāzi ناز کوچولوـ ناز محبوب

بنوشه banuša بنفشه

گیریه girya ییلاق ـ کوه های بلند ـ ارتفاعات بلند

گیریه ناز giryanāz ناز ییلاق

ولیvəli ـ گل کوچک ـ گل محبوب

چیزه čiza ـ شکوفه ـ گل

پمچال pamčāl پامچال

کینه وس kinavas دختر بس

ول vəl گل

ولی vəli ـ گل کوچک ـ گل محبوب

میشیند mišind بنفش

تیته tita ـ شکوفه

ممنگ mamang ـ نوعی خودرر

خاس khās زیبا ـ ریبا روی

کینه اون خاس kina oun khās – زیبای دختران

والیوه vāliva ـ نسیم

گیسیین gisayin دارنده گیسو

وله پرگه vālaparga ـ گلبرگ

۳ـ نام های مردانه

زوا اون خاس zuwaoun khās – زیبای پسران

کیشی kiši – کوچولوی منسوب به شمشاد

ملی mali – کوچولوی خواب آلو ـ خواب آلوی محبوب

خاسه برا khāsabərā ـ برادر زیبا

داتام dātām ـ نام سرور و فرمانده کادوسی ها در دوره ای از عهد باستان

بلبل bəlbəl ـ بلبل

بندی bandi (منسوب به بند ) قله های بلند

پشوpašu ـ شراره کوچولو ـ شراره محبوب

برالا bərālā برادر کوچک ـ برادر محبوب

نجان najān ـ جان مادر

بلاله bəlāla ـ برادر کوچک ـ برادر محبوب

البته ممکن است در آینده جوانان تالش با عنایت به روش های جدید نامگذاری که در خانواده ها مدشده است (از قبیل به روز بودن) با کمک قوانین خاص دستور زبان تالشی از مصادر مختلف نام های گوناگونی استخراج و پیشنهاد نمایند که در این صورت به نظر می رسد، باید پس از مشورت با فعالان فرهنگی منطقه نسبت به نامگذاری فرزندان تالشان اقدام شود.

 

منبع: وبلاگ تالش شناسی شهرام آزموده

همچنین ببینید

جایگاه اسب و سوارکارى در نزد تالشان دلاور و چابک سوار

تالشان از جمله اقوامی هستند که شاید بشود گفت از تفریحاتشان، استفاده از اسب و سوارکاری در بین آنان نزدیک به طول حیات ایشان قدمت دارد.

۳ دیدگاه

  1. خیلی عالی بود. اما فکر نکنم به این اسم ها شناسنامه بدن و این خیلی خیلی خیلی بده.

    • من یه اسم تالشی میدونم سلیمه.سلیمه نوشته میشه.ولی اگه بالای حروف میم سرکش بزاریم میشه کلمه ی تالشی.من میتونم اسمای قشنگ تالشی روپیداکنم.ولی بین خاله هاموداییام دوتاخاله دارم که اسمشون تالشی.یه داییم دارم که اونم اسمش تالشی.اسم اون دوتاخالم یکیش ولی هستش ولی توشناسنامه اسمش ولنازهستش.ولی به فارسی یعنی گلی ولنازبه فارسی یعنی گلناز.دلیل اصلی این دوتااسم اینکه ماتالشیابه گل میگیم ول.اسم اون یکی خالمم همنوزهستش که به فارسی میشه.همه ناز.اسم داییمم عیسی هستش که معنیشوبه فارسی نمیدونم چی میشه.

    • من یه اسم تالشی میدونم سلیمه.سلیمه نوشته میشه.ولی اگه بالای حروف میم سرکش بزاریم میشه کلمه ی تالشی.من میتونم اسمای قشنگ تالشی روپیداکنم.ولی بین خاله هاموداییام دوتاخاله دارم که اسمشون تالشی.یه داییم دارم که اونم اسمش تالشی.اسم اون دوتاخالم یکیش ولی هستش ولی توشناسنامه اسمش ولنازهستش.ولی به فارسی یعنی گلی ولنازبه فارسی یعنی گلناز.دلیل اصلی این دوتااسم اینکه ماتالشیابه گل میگیم ول.اسم اون یکی خالمم همنوزهستش که به فارسی میشه.همه ناز.اسم داییمم عیسی هستش که معنیشوبه فارسی نمیدونم چی میشه.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.