امامزاده شفیع «ع» – رؤیایی از طبیعت و معنویت در شاندرمن

قربان صحرایی چاله سرایی

–

شاندرمن را «شهر زیبایی‌های طبیعت» نام نهاده‌اند، زیرا خود شاندرمن و همه روستاهایش، زیـبا و نمونه‌ی گردشگری‌اند؛ چون در این شهر و روستاهایش جاذبه‌های زیر بسیار مشهود و چشم‌نواز است:

سیمای طبیعی هر روستا؛

معماری سنتی، که امروزه با معماری روز و بعضاً مدرن تلفیق شده است؛

سیمای مذهبی ـ فرهنگی.

در زمینه اخیر عده‌ای از روستاها دارای زیارتگاه‌اند؛ مانند روستاهای «امامزاده شفیع»، «قَران» و «پلنگ‌سرا»،

برخی دیگر دارای آثار تاریخی‌اند؛ مانند دارالحکومه روستای باستانی «بیتَم»، ییلاق تاریخی «سیفی»،

و در بعضی دیگر آثار باستانی بیشتر نمایان است، مانند روستای «بایَزاد» شیخ‌نشین، قشلاق «گول‌گول»، قشلاق «لَتَشت».

به همین خاطر می‌خواهم شما را برای روستاگردی به روستای مذهبی ـ توریستی «امام‌زاده شفیع» ببرم. زیرا این روستا به واسطه بقعه شریف امام‌زاده شفیع، همچون نگین خوش‌نقشی در گوهر احساس مذهب و طبیعت بی‌مثال شاندرمن است که آدمی را در معرفت الاهی آمیخته با آرامش غرق می‌کند.

مبداء مسیر را شهر رشت قرار می‌دهیم. برای رفتن به شاندرمن بایستی حدود ۶۰ کیلومتر به سمت شمال غرب راند. از تماشای باغات و شالیزارهای دو سوی جاده غفلت نکنید. در کناره‌ی شالیزارها و در میان باغات، ویلاهایی با ساختار معماری بومی، چشم‌اندازهایی زیبا پدید آورده است. پس از رشت از تولم‌شهر، صومعه‌سرا، طاهرگوراب، ماسال باید بگذری تا به شاندرمن برسی. البته اگر نخواستی به سمت طاهرگوراب بروی، می‌توانی از سه راه «کلیدبر» به سمت ضیابر ادامه مسیر بدهی و پس از آنکه به ضیابر رسیدی، از سمت جنوب غربی آن جاده‌ای به طول سیزده کیلومتر به سمت شاندرمن پذیرای رانندگی شماست که مستقیماً شما را به شاندرمن می‌رساند.

امامزاده شفیع کجاست؟

ابتدا گشتی در شهر شاندرمن خالی از لطف نیست. برای رفتن به امامزاده شفیع بایستی هفت کیلومتر به سمت شمال غربی شاندرمن و یا ۱۴ کیلومتر به سمت شمال­ بخش مرکزی ماسال برانی تا به امامزاده‌شفیع برسی. از شاندرمن تا امامزاده شفیع، به ترتیب روستاهای «بنه‌سرا»، «چاله‌سرا» و «دران» قرار دارد. این روستا با شماره ۳۶ در «سامانه شهرداری‌ها و دهیارهای کشور ـ استان گیلان (www.vil.ir)» ثبت شده است.

کوه‌های پُردرخت و سرسبز «اَبْـلَقَه­پِشتAblagha pesht»، «سیانساءSiyā nesā» و «کَلَه­پِشتKala pesht» امامزاده شفیع را احاطه کرده‌اند. طول جغرافیایی دهکده ْ۴۹ و۲صدم دقیقه و عرض جغرافیایی آن ْ۳۷ و َ۲۴ می­باشد. ارتفاع متوسط روستا از سطح دریا حدود۲۰۰متر است.

روستای امام‌زاده شفیع در مسیر کوهستانی شاندرمن، اما با سیمای طبیعی جنگلیِ واقع در دشت واقع شده که این شهر را با شیب ملایمی به سمت ارتفاعات و قلل و ییلاقات وسیع آن سوق می‌دهد.

این روستا دارای راه آسفالته، برق روشنایی، پوشش مخابراتی، آب لوله‌کشی بهداشتی، سامانه میراث فرهنگی و گردشگری است. اما مردم این سامان از یکی از اساسی‌ترین و ضروری‌‌ترین نیازها که «گاز روستایی» است محرومند و درگاه خدمات الکترونیکی ماسال (www.masal.gilan.ir) نیز این را گواهی می‌کند. همچنین طبق اطلاعات آماری وبگاه روستانیوز (www.data.roostanews.ir) و کتاب گیلان، در سال ۱۳۸۵ روستای امامزاده شفیع دارای ۱۰۵ خانوار بود. زبان اهالی «تالشی» با گویش شاندرمنی و مذهبشان شیعه اثنی‌عشریست.

دهکده امام­زاده شفیع نام خود را از سیّدی بزرگوار از اولاد پیامبر اکرم صلی­الله علیه وآله وسلّم گرفته که با هشت ـ نُـه واسطه به ائمه اطهار علیهم‌السلام می‌رسد. بقعه و مزار او در مرکز روستا زیارتگاه حاجتمندان می­باشد. این امام‌زاده جلیل‌القدر به شدّت مورد إحترام و تکیه­گاه معنوی حاجتمندان و دردمندان منطقه می­باشد.

این بقعه متبرکه، قدیمی‌ترین اثر مذهبی ـ باستانی در منطقه ماسال و شاندرمن است که تاریخ مکتوب آن دست کم به سال ۱۰۷۳ قمری (۳۶۱ سال پیش) می‌رسد. تا اوایل دهه ۸۰ ساختمان آن به شکل سنتی برپا بود ولی با توجه به مقتضیات زمانه و نیز فرسودگی ساختمان قدیمی بقعه، تصمیم به نوسازی اساسی ساختمان بقعه گرفته شد. ناگزیر ساختمان قدیمی آن تخریب و بنای جدید با بهره‌مندی از تلفیق معماری بومی و هنر اسلامی، ضریح و گنبد و بارگاه امامزاده شفیع، با تجهیزات و امکانات روز بنیان نهاده شد و  بر فراز بقعه، گنبد زرّین و بر مزار امامزاده شفیع ضریح مشبک فلزی قرار داده شد. البته هنوز ساختمان آن به پایان نرسیده و همچنان ادامه دارد.

در سمت غرب بقعه مبارکه، مسجد روستای امام­زاده شفیع قرار گرفته که در حال حاضر این مسجد همزمان با بازسازی بقعه در حال نوسازی است. در فاصله بین مسجد و بقعه، مزار اموات اهالی و روستاهای مجاور و مقبره بزرگان و مشاهیر بومی و محلی و گلزار شهیدان، از جمله مزار شهید داراب صالحی قرار دارد.

همانگونه که پیشتر اشاره شد بقعه متبرکه امامزاده شفیع زیارتگاه حاجتمندان زائر خویش است. آمد و شد زائران و گردشگران در اعیاد مذهبی مانند عید فطر، قربان و عید بزرگ غدیرخم و اعیاد ملی که جهت سیر و سیاحت و زیارت به روستای امامزاده شفیع آمده و ضمن زیارت بقعه مبارکه به تفریح و تَفرُّج در مناظر باغات و تپه­های اطراف و کنار رودخانه خروشان مُرغَک، می­پردازند بیش از حد تصور و بسیار دیدنی است.

در ایام محرم­ هیأتهای عزادار سرور شهیدان عالم، حضرت حسین­بن علی علیهماالسلام از روستاهای دور و نـزدیک؛ از جمله هیأت‌های روستاهای دران، نیلاش، چاله‌سرا، سیاهمرد، انجیلان، شالکه و … روز تاسوعای حُسینی را در بـقعه و محوطه اطراف آن به عـزاداری و نوحه­سرایی می‌پردازند. حضور توأم با حُزن و اندوه زایدالوصف شیفتگان اهـل بیت علیهم­السلام خصوصاً عاشقان حضرت سالار شهیدان و قمر بنی‌هاشم و حضرت زینب کبری سلام‌الله علیهم اجمعین در آن روز که به شکل سنتی و طبق آداب و رسوم و فرهنگ بومی منطقه انجام می‌شود، وصف ناشدنی و بسیار تألم برانگیز است.

با این‌وجود یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌های گردشگری در شهرهای مختلف گیلان و از جمله شاندرمن را باید گردشگری زیارتی و مذهبی دانست و اغراق نیست اگر بگوییم روستای سیاحتی ـ زیارتی امامزاده شفیع از چنان ظرفیت گردشگری بالایی برخوردار است که به تنهایی می‌تواند قطب گردشگری شهرستان ماسال و شاندرمن باشد. این موضوع مسئولیت مسئولان امر را سنگین‌تر می‌کند.

طبیعت‌گردی در روستا

چشم اندازهای طبیعی زیبا و بکر روستای امامزاده شفیع را نمی‌توان با قلم توصیف کرد. اما لازم است بگویم: در جنوب و میانه روستا، رود شاندرمن جاری است؛ رودخانه­ای زیبا و دائمی که سرچشمه اصلی آن از ییلاقات بی­نهایت دل­انگیز و سردسیر «خُشکه­دریا» و «دولی­گیریَه» است. بستر متفاوت این رودخانه که در برخی جای‌ها سنگلاخی و در بعضی جای دیگر ماسه‌ای است چنان از زیبایی شگرفی برخوردار است که هر گردشگری آرزو دارد ساعتی را در آرامش و سکون آمیخته با موسیقی گوشنواز شُرشُر آن بیاساید. به این زیبایی‌ها باید وجود آبشارهای فصلی «ساوْناوَر» و « طالب‌دره» و چشمه‌سارهای فراوان را افزود.

جنگل‌های انبوه و سرسبز و با طراوت روستا که از گیاهان بومی رنگارنگ و متنوع بی‌شماری پوشیده شده‌ است، هرکدام بیانگر قدرت ازلی دست نقاش لایزال بی‌همتایی است که آدمی در تماشایش غرق در تحیّر می‌شود.

از گذشته‌های بسیار دوری جاده­ای مالرو از سمت غرب دهکده همچنان در مسیر رود شاندرمن بر خلاف جهت جریان آب در دل جنگل­های زیبای منطقه به پیش می­رفت و به طور کلی منطقه شاندرمن را به قشلاقات و ییلاقات زیبای آن از قبیل چاسنَس، حاجی‌بیجار، گول‌گول، لِلکون، روخنَه‌سَر، آرجَپا، أمرادول، اَلَنزَه، لَچور، کوهسار، شَتَه‌میل، وییَرگا، دَشتِه، سِرَسی=سُرخ­سَنگان، سیف­آستونه و خُشکِه دریا، أمروئَه‌خوار، نایَه‌شَر، موزالو، علی‌واش، لارژیَه، سِرَوا، کَلَه، جیرشر و … متصل می­نمود و در نهایت به دو منطقه «شال» و «کلور» در استان اردبیل ختم می‌شود. امروزه بخش زیادی از این جاده مالرو، به جاده ماشین‌رو تبدیل شده. حتی تا حدود چاسنَس آسفالت است و گردشگران می‌توانند تا بالاتر از حاجی‌بیجار با وسیله نقلیه موتوری خویش به سیاحت بپردازند و از سرسبزی و طراوت طبیعت بکر و بی‌مثال منطقه حظّ وافر ببرند.

هنگامی که امامزاده شفیع را به سمت مغرب پشت سر می‌نهی، جاده‌ای مناسب و دیدنی مَرکَبت را در پیچ و خم خود با شیب ملایمی به سمت بالا می‌کشاند و تو انگار در لابلای جنگل انبوهی که از درختان متفاوت توسَه، اولَس، مایزو، کوچی، آسوندار و انواع فراوان دیگری از گیاهان متنوع و رنگارنگ پوشیده شده، با چَمیدن به پیش می‌روی. وقتی به بالای مزرعه حاج ‌سید نصرالله فاطمی در «بایَه‌بِنِه» رسیدی حس غریب، ولی زیبایی مجبورت می‌کند کنار جاده توقف کنی و از مرکبت پیاده شوی و به تماشای مناظر بنشینی.

اگر به سمت مشرق و دریا بنگری، افق نگاهت چشم‌اندازی از طبیعت و طراوت را نظاره می‌کند که وصف ناشدنی است و تیر نگاهت به سمتی پرتاب می‌شود که انتها ندارد. و اگر به سمت مغرب بنگری  فقط کُنگره‌هایی از قصر مخملین رشته‌کوهای تالش با دامنه‌های وسیعی را می‌بینی که تا آنسوی آسمان  و شاید تا «کَترا پِوْراز»(۱) کشیده شده و گویی تا امتداد غروب آفتاب تدوام یافته است. اگر بومیان را این مناظر و چشم‌اندازهای بدیع تکراری باشد، گردشگران را سیر در تخیل و رؤیاست و هیچ قلمی را قدرت بیان و تصویرسازی از این طبیعت شگرف و بی‌کران الاهی نیست، زیرا این طبیعت دیدنی است نـه نوشتنی.

علاوه بر آنچه گفته شد در روستای امامزاده شفیع و بیشتر روستاهای شاندرمن، علیرغم معماری جدید، وجود خانه‌های قدیمی با سقف‌های چوبی و لَت‌پوش در مناطق کوهپایه‌ایی و کوهستانی و سقف‌های گالی‌پوش در مناطق جلگه‌ای و بین مزارع و شالیزارها، دیوارهای کاه‌گلی، چوبی (تخته‌پوش و دورگونی تالشان) و کوچه‌هایی که از تونل سرسبزی درختان می‌گذرند و چشمه‌ها و نهرهای فراوان، آب و هوای متنوع، قرار داشتن در دامنه رشته‌کوه‌های تالش که ادامه رشته‌کوه البرز است، از دیگر جاذبه‌های گردشگری این روستاست.

امکانات

ایجاد اماکنی به عنوان زائرسرا که دارای امکانات اولیه برای مسافران باشد، مانند سوئیت و کمپ استراحت، سرویس‌های بهداشتی، بازارچه‌ و فروشگاه‌های عرضه مایحتاج زائر و گردشگر و عرضه محصولات و صنایع دستی محلی و بومی و … از ضروریاتی است که کمبود آن کاملاً احساس می‌شود.

ما در خصوص آداب و رسوم، فرهنگ مردم، ضرب‌المثل‌ها، چیستان‌ها، باورها، جشنواره‌ها و سوگواره‌ها، صنایع دستی، فراورده‌های دامی و کشاورزی، تنوع جانوری و پوشش گیاهی و بسیاری از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های فرهنگی دیگری که در روستای امامزاده شفیع وجود دارد، هیچ نگفتیم که صد البته هر کدام از موضوعات ذکر شده می‌تواند در سیمای گردشگری منطقه و روستا تأثیر مثبت مستقیم بگذارد.

ــــــــــــــــــــــــ

(۱). اهالی طبق یک باور محلی، معتقدند آنجایی که آسمان به زمین می‌رسد و انسان می‌تواند کفگیر قابلمه را به دیوار آسمان تکیه دهد، «کَترا پِوْراز» است!

منبع: وبلاگ دران