چهارشنبه سوری در تالش

علی عبدلی

چهارشنبه سوری یکی از جذاب ترین آیین های پیشبازاز نوروز دردیارتالش به شمار می آید و در نزد آن قوم اهمیت زیادی داشته و همراه با آیین های خاصی که همه برگرفته از فرهنگ کهن و دیرین مردمان بی آلایش دیار تالش است، برگزار می شود.

زنان تالش پس از چند روز خانه تکانی در حالی که فضای خانه خود را برای ورود بهار و نوروز آراسته و آماده کرده اند، در آخرین شب چهارشنبه سال را با پختن بهترین غذاهای بومی و آراستن سفره ویژه (کوله چارشمبه شَو) ،هنر آشپزی خود را به نمایش می گذارند.

شام های آخرین چهارشنبه سال و شام آخرین شب سال در نزد خانوارهای تالشی مهم است و همه سعی می کنند با شکوه تمام برگزار کرده و در پخت غذاها سنگ تمام بگذارند. این غذاها پس از برگزاری مراسم پریدن از روی آتش و دیده بوسی و تبریک چهارشنبه بر سفره ها می آید و همگان با آرزوی سالی خوش ، شام چهارشنبه آخر سال را میل می کنند.

 در سفره شب چهارشنبه، باید حتی الامکان هفت نوع خوراک غی گوشتی محلی از جمله کوکوی گردو، پته یا ترشی تره، سیرقلیه و فسنجان را چیده شود.

در بین این خوراکی ها، خورشت پتَ اهمیت ویژه ای دارد و مواد آن باید هفت نوع سبزی خودرو خوراکی باشد. این مردم در شب چهار شنبه سوری دو سفره می آرایند. یکی برای مصرف اهل خانه و دومی برای « چهار شنبه خاتون » زیرا باور دارند که در آن شب، پس از آنکه همه اهل خانه به خواب رفتند، فرشته ای که چهارشنبه خاتون خوانده می شود، به خانه ها سر می زند و یک راست به سراغ سفره ویژه خود می رود و با چشیدن خوراکی های آن سفره به آن خانواده خیر و برکت هدیه می کند.

 می گویند ”چهارشنبه خاتون” با آب و سرسبزی پیوند خاص دارد این فرشته در شب چهارشنبه سوری به هر خانه ای سر می زند و از غذاهای خاص چهارشنبه سوریبه هر خانه ای که سر می زند برای اهل آن در آستانه بهار و سال نو خانه را پاکیزه کرده اند و سفره ویژه آراسته اند دعا می کند و به کشت و کار آنها برکت می دهد.

مردم تالش باوردارند که برای دیدن چهارشنبه خاتون باید بعد از نیمه شب چهارشنبه آخر سال، به سر کهنه ترین چاه آب منطقه برود و همه ی لباس خود را از تن درآورد و سر در چاه  فرو برد و چهارشنبه خاتون را صدا بزند.

خانواده های تالش در غروب « کله چهارشنبه شَو » مقداری کلَش / ساقه خشک شده شالی را که به این منظور نگه داشته اند، به صورت هفت پشته کوچک در حیاط منزل می چینند، سپس به آنها آتش می زنند و اهل خانواده، کوچک و بزرگ پشت سر هم وبه نوبت، هریک هفت بار از روی شعله ها می پرند و زمزمه می کنند:

کوله کوله چار شمبه           آی خاسه کوله چارشمبه

چمه زردی اشته شن           اشته سرخی چمه شن

پس از این مراسم رسم است دختران و پسران دم بخت را از خانه و حیاط بیرون کرده و خاکسترهای باقی مانده را در پشت دروازه می ریزند به نیت اینکه گشایشی در بخت آنها صورت گرفته و سال جدید به خانه بخت بروند. بزرگتر ها مقداری از آن خاکستر را می برند در مزرعه می پاشند تا محصول شان زیاد بشود. مقداری از آن را با نمک قاطی کرده و بر پشت گاوها می پاشند گاو آن را بلیسد و بخورد، تا بیماری و بلا از دامهایشان دور بشود.

پس از شام نوبت به نوجوانان و کودکان می رسد که از بزرگترهای خود انعام می گیرند. بعضی از خانوارهای تالشی به انعام چهارشنبه سوری بار ویژه ای دارند. هدیه هایی را که در این شب می گیرند، بسیار عزیز می شمارند.

 کودکان و نوجوانان حتی بزرگترها در رسم شال اندازی یا دستمال اندازی نیز به خانه های همسایه ها و دیگر خانه های محل می روند و هدایایی دریافت می کنند. در این رسم کودکان و نوجوانان دستمالی را به در منزل آشنایان و همسایه ها می اندازند تا صاحب خانه بیاید و دستمال را برداشته و هدیه ای را در داخل آن بگذارد. در این رسم صاحب دستمال سعی می کند خودش را پنهان کند و اهل منزل با شناسایی دستمال پی به صاحب آن می برند و هدیه ای در خور بر آن می نهند.

در این شب پسران جوان دم بخت تالشی شال یا دستمال را به در منزل دختران مورد نظر خود می اندازند و نوعی خواستگاری غیررسمی صورت می گیرد. هدیه هایی که در درون شال یا دستمال جای می گیرند، از جمله شیرینی محلی همانند نان شیرین، حلوا، نان حلوایی، نان شیری، دست آفریدهای بومی دختران همانند جوراب، شال، دستمال گلدوزی شده، تخم مرغ تزئین شده و تنقلات همانند گردو و فندق می باشد.

تالشان اینگونه شب آخر چهارشنبه سال را آغاز و ادامه می دهند و خاطره خوشی را به دفتر زندگی خود می افزایند.

منبع: پایگاه اینترنتی تالش شناسی

–

---

با کلیک روی تصویر زیر پنجره اى ظاهر خواهد شد که مى بایست روى گزینه OK کلیک نمایید تا به عضویت کانال شاندرمن۲۰ در آیید.