فرهنگ و هنر

خشکه‌دريا اي دَه ـ دِه ديلم پوره زَمونَه خيلي بَمن نَه ناجوره رفقون سنگه‌دَداري ويندره؟ اناري گلي تفاري ويندره؟ خيلي وختَه ک نسا کو نشتيمه چَکَه ديلي‌نَه اييا کو نشتيمه خشکه‌دريا خيلي وخته غم دارم ديلي کو اي دنيا سوره زم دارم خشکه دريا چِمَه سر وَش گِتَشَه بِ آرَس دومني آتش گتشه سا گوله‌سَر دِ گاولک پِنِرا شونه‌اون تالشه …

بسم الله الرحمن الرحیم نویسنده: سونیا رحمتی نژاد    تالشان یکی از اقوام اصیل ایرانی محسوب می­شوند که صاحب تمدنی کهن هستند آنها کهن­تر از اجداد و نیاکان آذری­های کوچ­نشین و گله­داری بودند که از صحرای آسیای میانه به این منطقه آمدند. تالش سرزميني است كه در سواحل غربي درياي خزر، از شمال تالاب انزلي تا دلتاها و مصب رودخانة …

یکی از سرگرمی‌های روستاییان، به ویژه مردان،‌ “ورزا جنگ” است. ورزا جنگ در محوطه‌ای باز در علفزارهای طبیعی و بزرگ انجام می‌شود. اگر در چنین مکانی ورزا جنگ میسر نباشد، محدوده‌ای از شالیزار را برای این‌کار هموار و سفت می‌کنند. گاونر (ورزا )را از زمانی که گوساله است برای جنگیدن آماده و تربیت می‌کنند. سه تا پنج سال طول می‌کشد …

” شالَ ترسَ مَمَد” (محمد نامی که از شغال می ترسید) داستان تالشی با آوانگاری و ترجمه فارسی “مردی به نام «ممد» به علت ترس از شغال به «شاله ترسه ممد» (ممد ترسنده از شغال) معروف شده بود. او سه زن داشت و شب‌هنگام وقتی می‌خواست از خانه بیرون برود زنانش می‌بایست همانند محافظی او را همراهی می‌كردند. آنها از …

“ماستَـه گُولَـه واشَــه ایجــارَه حْساب مَــکَه” کوزه‌ی ماست را به جای اجاره بهای عَلفچَر (=چراگاه رمه) محاسبه نکن. توضیح: روزگاری که دامداری سنتی در تالش رونق بسزایی داشت، یکی از شیوه‌های تعلیف دام‌ها اجاره‌ی چراگاه بود. «واش»؛ هرچند معنای لغوی این واژه در زبان تالشی یعنی «علف» ولیکن در اصطلاح فرهنگ شبانی تالشان معنی دیگری هم داشت که می‌توان چراگاه …

“منگه ‌تاو” شنارنه منگه‌ تاو خیلی رنگینه ت م طنه مژن دیلم غمگینه دس‌نمازم گته نماز بوام از قل هوالله بوام سوته دلینه   برگردان فارسی “مهتاب” مهتاب امشب بسیار زیبا می‌درخشد تو به من طعنه نزن (سرزنشم مکن) که دلم بسیار غمگین است وضویی ساختم تا نمازی به جای آورم قل هوالله خواهم گفت با این دل سوخته‌ام   …

در گذشته بیشتر کارهای مردم تالش از جمله رفت و آمد و حمل و نقل به کمک اسب ها صورت میگرفت بطوری که در هر خانه تالشی حداقل یک اسب و حداکثر ده ها اسب برای تک تک اعضای خانواده و کارهای مختلف مانند بار کشی و سواری وجود داشت. مردم تالش برای تسلط بر اسب ها و جلوگیری از …

پَپَوجان بُغض بَ لوک دنيا ديَسی؛ ت آوَينَيرَه ك سنگی كو تَرسی؛ بمِرم إشت أ مَستَ چِمون را؛ دیلی كو چ دَری؟ چ خوای دَفَرسی؟ شعر از امين رحمانی